آداب معنوى غسل

چيزى كه در مورد غسل ، در نزد عارفان مهمّ است ، اين است كه پيش از شروع غسل ، گناهان و دلهايشان را با آب خشوع و فروتنى ، و عيوب اعضا و جوارح خويش را با اشك چشم شستشو داده ، و با دستاويز اخلاص ، نيّت غسل توبه نموده ، و هنگام غسل به مقام اختصاص و برگزيدگى در نزد پروردگار داخل شوند.

اقسام غسلها

غسلها دوگونه اند: واجب و مستحبّ. و غسلهاى واجب بر مكلّفينِ زنده عبارت است از غسل جنابت ، و غسل مسّ ميّتِ آدمى بعد از سرد شدن به واسطه مرگ و پيش از غسل دادن آن . و غسلهاى واجب بر زنان نيز عبارت است از: غسل جنابت و همچنين غسل حيض و نفاس و استحاضه و غسل مسّ ميّت .

و غسلهاى مستحبّ بيست و هشت غسل ، و بلكه بيشتر از اين عدد است ، كه در روايات براى هر كدام از آنها فضيلت و ثواب خاصّى ذكر شده است .

و غسل اموات و مردگانى كه غسل دادنشان در شريعت سيّدالمُرسَلين (ص ) واجب است نيز از غسلهاى واجب مى باشد كه ما گزيده و اجمالى از مطالب مفصّل مربوط به آن را ذكر خواهيم نمود، تا كسانى كه خواهان عمل هستند بر معناى آن آگاهى پيدا كنند.

كيفيّت غسل

اگر كسى خواست غسل جنابت كند، در صورتى كه غسلش به خاطر انزال منى كه با جهش مى آيد باشد،

1 - واجب است كه ابتدا با بول كردن يا هرچيزى كه جانشين آن باشد، استبرا نمايد، و اين كار بر زنان واجب نيست .

2 - سپس هرجايى از بدنش را كه نجس شده شستشو دهد.

3 - مستحبّ است كه سه بار دستش را بشويد.

4 - مستحبّ است هنگام غسل كردن بگويد:

اءَللُّهمَّ، طَهِّرْنى ، وَ طَهِّرْ قَلْبى ، وَ اشْرَحْ صَدْرى ، وَ اءَجْرِ عَلى لِسانى ذِكْرَكَ وَ مِدْحَتَكَ وَ الثَّنآءَ عَلَيْكَ. اءَللُّهمَّ، اجْعَلْهُ لى طَهُوراً وَ شِفآءاً وَ نُوراً، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ.

- خداوندا، مرا پاكيزه بگردان ، و قلبم را پاك نما، و سينه و دلم را بگشاى ، و ياد و مدح و ثنايت را بر زبانم جارى گردان ، خدايا، آن [يعنى غسل كردن ] را براى من مايه پاكيزگى و بهبودى و نور قرار ده ، براستى كه تو بر هر چيز توانا هستى .

5 - مستحبّ است پيش از غسل ، مضمضه و استنشاق نموده و آب در دهان و بينى اش بگرداند

6 - نيّت غسل را مى تواند هنگام مضمضه و شستن دهان ، و يا وقت شروع غسل بكند. و نيّت آن به اين صورت است كه : غسل جنابت مى كنم به خاطر واجب بودن آن ، تا به اين وسيله حالت جنابت رفع ، و هرچه با غسل كردن مباح مى گردد(55) برايم مباح و جايز گردد، در حالى كه بد منظورم عبادت خداوند سبحان از آن جهت كه شايسته عبادت است (56) مى باشد.

7 - خواست غسل را به صورت ارتماسى انجام دهد، كافى است تنها يك بار به گونه اى در آب فرو رود كه آب به تمام بدنش برسد.

8 - اگر خواست به صورت ترتيبى غسل كند، ابتدا سرش را تا بيخ گردن شستشو داده و آب را به بُنِ موهاى سرش مى رساند، و اگر ريش داشته باشد آب را به بُنِ موهاى آن نيز مى رساند، سپس سمت راست بدنش را از بالاى شانه راست تا پايين پاى راست شستشو داده ، و بعد سمت چپ بدنش را از بالاى شانه راست تا پايين پاى چپش مى شويد.

9 - مقدار آبى كه براى غسل كفايت مى كند، عبارت است از كمترين مقدارى كه بر اساس انجام غسل كه شرح داديم بر بدن جارى گردد، به گونه اى كه

غسل شرعى ناميده شود.

10 - و ترتيب غسل ، به ترتيبى كه ذكر نموديم واجب است ، ولى مُوالات و پى در پى انجام دادن اعمال غسل واجب نيست .

11 - كيفيّت تمام غسلها - خواه واجب باشد و خواه مستحبّ - به همين صورتى است كه ما از هنگام مضمضه و آب در بينى گرداندن تا آخر فراغت از غسل بيان نموديم .

12 - كيفيّت غسل كردن زن مانند غسل حيض و استحاضه مخصوص (57) و نفاس به همين صورت است ، و تنها فرق آن با غسل مردان اين است كه زن پيش از غسل نيازى به استبرا كردن ندارد.

غسلهاى مستحبّى

غسلهاى مستحبّى عبارتند از:

1- غسل توبه .

2 - غسل جمعه .

3 - غسل شب اوّل ماه رمضان .

4 - غسل تمام شبهاى فرد ماه رمضان ، كه افضل آنها غسلهاى شب نيمه و شب هفدهم ، و شب نوزدهم ، و شب بيست و يكم ، و شب بيست و سوّم ماه رمضان مى باشد، و درباره غسلهاى شب بيست و چهارم ، و شب بيست و پنجم ، و شب بيست و هفتم ، و شب بيست و نهم ، را نيز رواياتى وارد شده است .

5 - غسل شب عيد فطر.

6 - غسل روز عيد فطر.

7 - غسل روز عرفه ، نهم ذى الحجّة .

8 - غسل عيد قربان ، دهم ذى الحجّة .

9 - غسل روز غدير، هيجدم ذى الحجّة .

10 - غسل روز مباهله ، بيست و چهارم ذى الحجّة .

11 - غسل روز تولّد پيامبر اكرم (ص )، هفدهم ربيع الاوّل .

12 - غسل نماز خورشيد گرفتگى در صورتى كه تماماً گرفته شده باشد، و آن را عمداً ترك كرده باشد، در اين صورت بايد پس از غسل ، قضاى نماز را بجا آورد.

13 - غسل نماز حاجت .

14 - غسل نماز استخاره .

15 - غسل اِحرام .

16 - غسل داخل شدن در حَرَم .

17 - غسل وارد شدن در مسجد الحرام .

18 - غسل داخل شدن در كعبه .

19 - غسل داخل شدن در مدينه .

20 - غسل ورود به مسجد النّبىّ(ص ).

21 - غسل هنگام زيارت پيامبر اكرم - عَلَيْهِ اَكْمَلُ الصَّلاة - و هنگام زيارت مزار ائمّه اى كه از عترت و اهل بيت آن بزرگوار عَلَيْهِمْ اَفْضَلُ التَّحِيّات مى باشند.

22 - غسل برداشتن تربت از قبر و مزار امام حسين (ع ) بنابر بعضى از روايات .

[23 - ابن بابويه در جزء اوّل كتاب

مدينة العلم حديثى از امام صادق (ص ) پيرامون غسلها روايت نموده ، و غسل استخاره ، و

غسل نماز استسقاء و طلب باران و غسل زيارت را در آنجا ذكر كرده است .

24 - و در بعضى از احاديث ديگر نيز آمده كه : مولايمان حضرت علىّ(ع ) در شبهاى سرد غسل مى كردند تا براى نماز شب نشاط پيدا كنند.

و نيز در حديثى در كتاب

مدينة العلم آمده است كه :

غسل روز براى شب ، و غسل شب براى روز كفايت مى كند.