زکات فطره به اتفاق فریقین واجب است و در کلام معصومین فوائد زیادی برای آن بر شمرده اند که به برخی اشاره می کنیم:
«زکات فطره مکمل و تمام کننده روزه است.» [1] «باعث قبولی روزه ماه رمضان می شود.» [2] «باعث سلامتی جسم و پاک سازی روح از رذائل اخلاقی است.» [3]
فطره در لغت چند معنا دارد که مهمترین آنها، خلقت و اسلام است. با توجه به این که پرداخت این نوع حق مالی، باعث سلامت جسم و روح می شود، آن را زکات بدن یا فطره می نامند. شاید وجه تناسب آن با معنای اسلام، این باشد که زکات فطره مقتضای اسلام است؛ از این رو کسی که پیش از غروب شب عید فطر مسلمان، تکلیف از او ساقط نمی شود.
در ادامه استفتائاتی را درباره شرایط وجوب زکات فطره، مقدار و جنس زکات فطره، زمان و مکان پرداخت زکات فطره و مصرف زکات فطره مطرح می کنیم.
زکات فطره ميهمان
سوال:
ميهمانى كه فقط شب عيد فطر به خانه انسان بيايد، تكليف فطره‌‏اش چه مى‌‏شود؟
جواب:
فطره او بر عهده صاحب خانه نيست.
سوال:
اگر انسان شب عيد فطر ميهمان داشته باشد و صبح متوجه شود كه عيد بوده؛ آيا فطره آنها بر او واجب است؟
جواب:
نا آگاهى از رؤيت هلال، تأثيرى در حكم پرداخت فطره ندارد لكن گذشت كه فطره ميهمان يك شبه بر عهده خودش مى‌‌باشد.
سوال:
اگر ميهمان فطره خودش را بدهد، آيا از عهده صاحب خانه ساقط مى‌‏شود؟
جواب:
در فرضى که نان خور محسوب شود اگر با اجازه صاحب خانه و از طرف او فطره خودش را بدهد، از عهده ميزبان ساقط مى‌‏شود.
عدم پرداخت فطره و تكليف زن و فرزند
سوال:
پدرى كه زكات فطره نمى‌‏دهد، تكليف زن و فرزند او چه مى‌‏شود؟
جواب:
بر آنان تكليفى نيست و لازم نيست فطره بدهند.
زمان كنار گذاشتن فطره
سوال:
زمان كنار گذاشتن فطره و پرداخت آن چه موقع است؟
جواب:
بعد از اثبات حلول ماه شوال مى‌‌تواند آن را کنار بگذارد اگر نماز عيد فطر مى‌‏خواند، بنابر احتياط واجب بايد پيش از نماز پرداخت كند يا كنار بگذارد و اگر نماز عيد نمى‌‏خواند، تا ظهر روز عيد فطر مهلت دارد.
انتقال زکات فطره
‏
سوال:
جايز است زکات فطره را در شهر ديگرى بدهيم؟
جواب:
اگر در محل و شهر خودش مستحق پيدا نشود، مى‌‏تواند آن را به شهر ديگرى ببرد.
فراموشى در پرداخت زكات فطره

سوال:
فراموش كرده‌ايم زكات فطره بپردازيم، حكم آن چيست؟
جواب:
اگر زكات فطره نپرداخته‌ايد، از شما ساقط نمى‌‌شود و واجب است آن را ـ بدون نيّت ادا يا قضا ـ جدا كرده و بپردازيد.
کيفيت پرداخت زکات فطره

سوال:
آيا زكات فطره را مى‌‏توان به خانواده فقير غير متدين داد؟
جواب:
در زكات فطره، عدالتِ گيرنده لازم نيست؛ ولى به كسى كه آشكارا گناه كبيره انجام مى‌‏دهد، بنابر احتياط نبايد زكات فطره داد.
پرداخت زکات فطره به واجب النفقه
سوال:
آيا پدر مى‌‏تواند زكات فطره را به فرزند دانشجوى خود كه محتاج است، بدهد؟
جواب:
اگر فرزندان فقير باشند، پدر و مادر بايد مخارج واجب آنان را بپردازند و نمى‌‌توان چيزى از زكات فطره را بابت مخارج زندگى به آنها داد ولى براى اداى دين و يا مايحتاجى كه تأمين آن بر پدر واجب نيست اشكال ندارد.
فطريه سادات
سوال:
همسرم از سادات مى‌‌باشند با توجه به اينکه فطريه ايشان به عهده اينجانب مى‌‌‌باشد و من نيز سيّد نيستم و با عنايت به اينکه فطريه سادات جداگانه دريافت مى‌‌شود آيا فطريه مربوط به همسرم را در محل فطريه سادات بايد قرار داد؟
جواب:
ملاک در پرداخت فطريه معيل (پرداخت کننده فطريه) است نه عيال، بنابراين شما نمى‌‌توانيد فطريه خود را به سيّد بپردازيد هر چند همسر شما از سادات باشد.[4]
- - - - - - - -
پی نوشت
[1]من لا یحضر الفقیه/ج2/ص183
[2]همان/ص183
[3]مستدرک وسائل الشیعه /ج9/ص318
[4]سایت رهبری/ احکام روزه/ زکات فطره http://www.leader.ir/tree/index.php?catid=120