شباهت های حضرت معصومه به حضرت زهراء علیهما السلام

با‌ این كه حضرت موسی‌بن‌جعفر علیهماالسلام غیر از فاطمه‌ی معصومه علیهاالسلام دختران دیگری نیز داشتند امّا در میان همه‌ی آنها، تنها حضرت معصومه سلام‌الله علیهاست كه دارای امتیازات والایی است.
او همچون جدّه اش حضرت زهرا علیهاالسلام در علم و عمل و قداست و كمالات، گوی سبقت از دیگران ربود و به راستی حضرت معصومه، فاطمه‌ی دوم و جلوه‌ی دوباره‌ی حضرت زهرا علیهاالسلام است.
پژوهشگر معاصر علامه بزرگوار حاج محمد تقى تسترى مولف قاموس‏‌الرجال مى‏ نویسد: «درمیان فرزندان امام کاظم علیه السلام با آن همه کثرت‌شان بعد از امام ‏رضا علیه‌السلام کسى هم‌سنگ حضرت معصومه علیهاالسلام نمى‏ باشد. »
محدث گرانقدرحاج شیخ عباس قمى به هنگام بحث از دختران حضرت موسى‌بن‏‌جعفر علیهما السلام مى‏ نویسد: «برحسب آنچه به مارسیده، افضل آنها سیده جلیله معظمه، فاطمه‏ بنت امام موسى علیهاالسلام، معروف به حضرت معصومه سلام الله علیها است.»
مقام و منزلت ایشان آنقدر بالاست که از ایشان به عنوان فاطمه دوم یاد می شود.
در این نوشتار ما به 4 مورد از شباهت های حضرت معصومه و حضرت زهراء سلام الله علیهما اشاره ای کوتاه خواهیم داشت1

1- دارای مقام عصمت
بر اساس روایتى که مرحوم سپهر در «ناسخ‏» از امام رضا علیه‌السلام روایت کرده، لقب «معصومه‏» را به حضرت معصومه، امام هشتم‏ اعطا کرده‌اند. طبق این روایت امام رضا علیه السلام فرمودند:
«من زار المعصومه بقم کمن زارنى‏؛ هرکس حضرت معصومه را درقم زیارت کند، همانند کسى است که مرا زیارت کرده باشد.»
با توجه به این که حضرت معصومه علیها‌السلام نام شریفشان «فاطمه‏»است و در حال حیات به «معصومه‏» ملقب نبودند، تعبیر امام علیه السلام دقیقا به معناى اثبات عصمت است، زیرا بر اساس قاعده معروف “تعلیق حکم به وصف مشعر بر علیت است‏” دلالت‏ حدیث‏ شریف برعصمت آن بزرگوار بى‌‏تردید خواهد بود.
واز آن جایی كه هیچگاه امام علیه‌السلام در سخنانش به گزافه گویی و غلوّ نمی‌پردازد، این سخن گهربارش بر عصمت حضرت معصومه علیهاالسلام دلالت دارد.
تشریف فرمایی دو شخص ناشناس كه به احتمال قوی امام رضا علیه السلام و امام جواد علیه السلام بودند ـ برای مراسم تجهیز و نماز این بانوی بزرگوار2، تأیید واضحی بر عصمت وی می‌باشد. زیرا مطابق اعتقاد قطعی شیعه «جنازه معصوم را فقط معصوم به خاك می‌سپارد»
البته تردیدی نیست كه عصمت نیز مانند كمالات دیگر انسانی دارای مراتب و درجاتی است كه عالی‌ترین درجه آن را پیامبر خاتم صلی‌الله علیه و آله و فاطمه زهرا علیهاالسلام و دوازده جانشین پیامبر علیهم السلام دارا هستند.

2- شفاعت گسترده
بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامى اسلام است که در قرآن‏ کریم از آن به «مقام محمود» تعبیر شده است. و گستردگى آن باجمله بلند «وَ لَسَوْفَ یُعْطیكَ رَبُّكَ فَتَرْضى»‏3 بیان گردیده است.
دو تن ازبانوان خاندان رسول مکرم شفاعت گسترده‌‏اى دارند که بسیار وسیع‏ و جهان شمول است و مى‌‏تواند همه اهالى محشر را فراگیرد:
1- خاتون محشر، صدیقه طاهره، حضرت فاطمه زهرا سلام الله ‏علیها.
2- شفیعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه علیها السلام.
در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا سلام الله علیها همین بس که‏ شفاعت، مهریه آن حضرت است و به هنگام ازدواج پیک وحى طاق‌ه‏ای ابریشمى از جانب پروردگار آورد که در آن، جمله «خداوند مهریه ‏فاطمه زهرا را شفاعت گنه‌کاران از امت محمد صلی الله علیه و آله قرار داد.» نقش بسته بود.
این حدیث از طریق اهل سنت نیز آمده است.
بعد از فاطمه زهرا سلام الله علیها از جهت گستردگى شفاعت،هیچ بانویى به شفیعه محشر، حضرت معصومه سلام الله علیها نمى‌‏رسد.
امام صادق علیه‌السلام می فرمایند: «اَلا وِ اِنّ قُم، الْكُوفَةُ الصّغیرةُ، اَلا اِنّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِیَةَ اَبْوابٍ ثَلاثَةٌ مِنْها اِلی قُمْ، تُقْبَضُ فیها اِمْرَأةٌ مِنْ وُلْدی اسمُها فاطِمَة بنتَ مُوْسی، و تُدْخَلُ بشفاعَتِها شیعَتی الْجَنَّةَ بِاَجْمَعِهِمْ؛4قم كوفه ی كوچك است و بهشت هشت در دارد، سه در از آن ها به روی قم باز است و بانویی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد كه فاطمه دختر موسی نام دارد. و با شفاعت وی همه ی شیعیان وارد بهشت می شوند».

3- فداها ابوها
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله برای تجلیل و قدردانی از دخترش زهرا علیهاالسلام و مقامات او، بارها درباره اش این جمله را بیان فرموده بود كه: «فَداها اَبُوها»5 پدرش قربانش گردد.
پدر بزرگوار حضرت معصومه علیهاالسلام ، امام كاظم علیه السلام ، نیز درباره ی وی چنین جمله ای فرموند.
جمعی از شیعیان برای دریافت پاسخ به سؤال های خود، وارد مدینه شدند تا به محضر امام كاظم علیه السلام برسند، آن حضرت در مسافرت بود. آن ها ناگزیر بودند، از آن سفر مراجعت كنند. پرسش های خود را نوشتند و به افراد خانواده ی امام كاظم علیه‌السلام تحویل دادند تا در سفر بعد به جواب آن نائل شوند.
هنگام خداحافظی، دیدند حضرت معصومه علیهاالسلام (كه حدود شش سال داشت) پاسخ سؤالات آن ها را نوشته و آماده نموده است.
بسیار شادمان شدند و آن نامه را گرفتند. هنگام مراجعت، در راه با امام كاظم علیه‌السلام كه از سفر باز می گشت، ملاقات كردند و ماجرا را به عرض امام رساندند، امام علیه السلام آن نوشته را از آن ها طلبید و مطالعه كرد و پاسخ های حضرت معصومه علیهاالسلام را درست یافت، آن گاه به نشان تمجید از حضرت معصومه علیهاالسلام و تصدیق او سه بار فرمود: «فَداها اَبُوها: پدرش فدایش باد»6.
این حادثه ی جالب بیانگر آن است كه حضرت معصومه علیهاالسلام چون زهرا مرضیه، عالمه غیرمعلّمه است و در خردسالی از رشد، شناخت، علم و كمال بالایی برخوردار است.

4- بارگاه حضرت معصومه علیهاالسلام تجلّی‌گاه مرقد حضرت زهرا علیهاالسلام
مرحوم آیت الله سیّد شهاب الدین نجفی مرعشی رحمه الله می فرمود:
«پدرم ـمرحوم آیة الله علاّمه سیّد محمود مرعشی رحمه الله كه در نجف اشرف می‌زیستـ بسیار علاقه‌مند بود، محلّ قبر شریف جدّه‌اش حضرت زهرا علیهاالسلام را بیابد، برای این مقصود، ختم مجرّبی انتخاب نمود، چهل شب به آن مداومت كرد تا شاید از محلّ مرقد شریف حضرت زهرا علیهاالسلام آگاه گردد.
شب چهلم بعد از انجام ختم و توسّل فراوان، به بستر خواب رفت در عالم خواب به محضر امام باقر (یا امام صادق) علیهما السلام رسید.
امام علیه‌السلام به او فرمود: «عَلَیْكَ بِكَرِیمَةِ اَهْلِ الْبَیْتِ» به دامن كریمه اهل بیت چنگ بزن.
ایشان تصوّر كرد، منظور امام علیه السلام از این جمله، حضرت زهرا علیهاالسلام است.
عرض كرد: «آری قربانت گردم، من نیز ختم را برای همین گرفتم كه محل قبر شریف آن حضرت را دقیق‌تر بدانم، و زیارتش كنم» امام علیه السلام فرمود: «منظور من قبر شریف حضرت معصومه علیهاالسلام در قم است».
سپس افزود: به خاطر مصالحی، خداوند اراده فرموده است كه قبر حضرت زهرا برای همیشه برای همگان مخفی باشد، از این رو قبر حضرت معصومه علیها السلام را تجلّی‌گاه قبر شریف حضرت زهرا علیهاالسلام قرار داده است.
مرحوم آیة الله سید محمود مرعشی، وقتی از خواب برخاست، تصمیم گرفت به قصد زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام به قم مهاجرت كند.
او بی‌درنگ با همه ی اعضای خانواده اش از نجف اشرف، عازم قم شد و به زیارت مرقد مطهّر حضرت معصومه علیهاالسلام مشرّف گردید7.
امام خمینی ره مقام آن حضرت را آن قدر ارجمند می‌دانست كه در قصیده‌ای حضرت معصومه علیهاالسلام را با حضرت زهرا علیهاالسلام مقایسه كرده و هر دو را بك نواخت ستوده است كه بیانگر شباهت این دو بانوی برگزیده الهی است.8

اشعاری از این قصیده زیبا:

نور خدا در رسول اکرم پیدا؛ کرد تجلی ز وی به حیدر صفدر
وز وی تابان شده به حضرت زهرا؛ اینک ظاهر ز دخت موسی جعفر
آبروی ممکنات جمله از این نور؛ گر نبدی باطل آمدند سراسر
دختر چون این دو از مشیمه قدرت؛ نامد و ناید دگر هماره مقدر
آن یک، امواج علم را شده مبدأ، وین یک افواج حلم را شده مصدر
لم یلدم بسته لب و گرنه بگفتم، دخت خدایند این دو نور مطهر
آن یک بر ملک لایزالی، تارک؛ وین یک بر عرش کبریایی، افسر
آن یک خاک مدینه کرده مزین؛ صفحه قم را نموده این یک، انور

———————————-
1- برگرفته از مقاله ویژگی های حضرت معصومه سلام الله علیها ؛ هادی دانشور؛ با کمی دخل و تصرف
2- اعیان الشّیعة، ج 8،ص 391 به نقل از تاریخ قم، تألیف حسن بن محمد؛ بحارالانوار، ج 60، ص 219؛ ناسخ التواریخ، جلد امام كاظم علیه السلام جلد 7، ص 337
3- سوره مبارکه ضحی ، آیه 5
4- بحار الانوار، ج 6، ص 228
5- بحارالانوار،ج 43، ص 86
6- حضرت معصومه فاطمه دوم، محمد محمدی اشتهاردی، ص 133
7- حضرت معصومه فاطمه دوم محمد محمدی اشتهاردی، ص 140 ـ 141
8- دیوان امام خمینی رحمه الله ، ص 257 ـ 253.