صله رحم از ردیدگاه امام صادق(علیه‌السلام)

همواره یکی از سنت‌های زیبا در کشورمان، مهمانی دادن و میهمان شدن در میان مردم بوده است که منجر به صله رحم و دیدوبازدید میان افراد جامعه نیز می‌شود، امّا متاسفانه امروزه گویی آن دور همی بودن‌ها به مانند گذشته نیست، بطوریکه در بخشی از جامعه، سردی، رفتار خشک و بی روح و زندگی ماشینی را به وضوح می‌توان مشاهده کرد؛
دیگر، مردم مهمان‌داری و دور همی بودن را تنها اختصاص به مهمانی‌های رسمی فامیل و اطرافیان خود نموده و تمایلی برای پذیرایی و دعوت از مسافر و غریبه بی پناه از خود نشان نمی‌دهند. چه بسا بتوان دلایل این مسأله را در جوّ مادی‌گرایی حاکم بر جامعه، زندگی شهرنشینی و ضعف هنجارهای اخلاقی در میان مردم جستجو کرد.
برخلاف فرهنگ امروزه بخشی از جامعه، در فرهنگ دینی اسلامی همواره به مسأله مهمانی و دور همی بودن توجه فراوان شده است بگونه‌ای که در سیره ائمه(علیهم‌السلام) نیز این خصلت پسندیده را می‌توان مشاهده کرد؛
مثلا در سیره امام صادق(علیه‌السلام) آمده است که وقتی امام در خانه‌اش مهمانی می‌داشت و سفره غذا را می‌گشود به مهمانان خیلی تعارف می‌کرد و آنان را به خوردن غذای بیشتر دعوت و ترغیب می‌فرمود و گاهی پس از آنکه مهمانان سیر می‌شدند، مجددا خوراکی می‌آورد و در پاسخ آنان که می‌گفتند ما دیگر سیر شده‌ایم و اشتها نداریم. می‌فرمود: نه هنوز چیزی نخوردید. بدانید مهربان‌ترین شما نسبت به ما کسانی هستند که بر سر سفره ما خوب غذا می‌خورند. آنگاه برای تشویق مهمانان به غذا خوردن و برای اینکه مبادا برخی از آنان از روی خجالت و شرم گرسنه بمانند از قول پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) احادیثی در ارتباط با خوردن نقل می‌کرد، تا آنان با رغبت و علاقه و طیب خاطر غذا بخورند.[۱] همچنین امام در ضمن حدیثی فرمود: «اینکه پنج درهم به دست گیرم و وارد بازار شما شوم و با آن غذایی تهیه کنم و چند نفر مسلمان را دعوت کرده اطعامشان کنم، نزد من دوست داشتنی‌تر از آن است که یک برده را آزاد کنم.»[۲]
صله رحم، حتی با کسانی که از جهت عقیده و رفتار، مخالف انسان هستند
صله رحم یک سنت و وظیفه اخلاقی است که نه تنها با خویشاوندان مومن و پرهیزکار، بلکه حتی با افرادی که اهل گناهند نیز لازم است. چه بسا به برکت دیدوبازدیدهای بستگان صالح، دیگران هم اصلاح شوند.
از طرفی، گاهی ترک اینگونه بازدیدهای خانوادگی موجب می‌شود که بستگان ناصالح، بر کجی‌ و خطاهایشان افزوده شود، در حالی که حفظ رابطه خویشاوندی، راهکار و کمک خوبی برای بازداشتن آنان از انحراف بیشتر خواهد بود.
شخصی از امام صادق(علیه‌السلام) پرسید: برخی خویشاوندانم خط و تفکر دیگری دارند، غیر از فکر و عقیده من، آیا آنان بر من حقی دارند؟ حضرت فرمود: آری، حق قرابت و خویشاوندی را چیزی قطع نمی‌کند. اگر با تو هم فکر و هم عقیده باشند، دو حق بر گردن تو دارند: یکی حق خویشاوندی؛ دوم حق اسلام و مسلمانی.[۳]
دو فایده صله رحم در کلام امام صادق(علیه‌السلام)
در روایتی از امام صادق(علیه‌السلام) درباره صله رحم آمده است: «صله رحم و نيكى، حساب (قيامت) را آسان مى‌كند و از گناهان جلوگيرى مى‌نمايد.»[۴]
بنابراین از سخنان امام صادق(علیه‌السلام) مشخص می‌شود كه صله رحم نه تنها برای مسلمانان واجب است، بلكه فریضه‌ای است كه اخلاق را خوب، دست را بخشنده، جان را پاكيزه، روزى را زياد مى‌كند و مرگ را به تأخير مى‌اندازد.[۵]
پی‌نوشت:
[۱]. صفحاتی از زندگانی امام جعفر صادق(علیه‌السلام)، علامه مظفر، ترجمه سید علوی، ص۳۰۴
[۲]. همان، ص۳۰۵
[۳]. میزان الحكمه، ج۴، ص۸۳
[۴]. تحف العقول، ص۳۷۶
[۵]. كافى، ج۲، ص۱۵۱