نظریه کنترل جمعیت

شیوه­های پیشگیری از بارداری در طول تاریخ به تناسب ارتقای سطح دانش انسانها و پیشرفت علم پزشکی همواره متغیر بوده است. آنچه را که کارشناسان و پزشکان متخصص به عنوان معروف­ترین و مهمترین روش­های رایج و معمول در بین اقوام و به خصوص در چند دهه اخیر بیان کرده­اند، به طور عمده شش گروه است : روشهای فیزیولوژیک، روشهای شیمیایی، روشهای مکانیکی (حصارکشی)، روشهای ابزارهای داخلی رحمی، روشهای هورمونی، روش­های جراحی.(مامایی و بیماریهای زنان، رابرت ویلسون، ترجمه حبیب زاده، تهران، انتشارات دانش پژوه، 1987 .، ص 363-364).

طبیعی است که آشنایی با هریک از روشهای یاد شده و نوع اثرگذاری و عوارض و پیامدهای آن­ها در اظهار نظرهای فقهی تأثیر بسزایی دارد. اثر بعضی از روشها جلوگیری از لقاح است. برخی از شیوه­ها مانع از رشد و نمو تخم بارور است. بعضی نیز دارای عواقب و پیامدهای نامطلوب جسمی و روانی است. از سوی دیگر، استفاده از بعضی روش­ها مستلزم دخالت پزشک و لمس و نظر به عورت زن یا مرد  است. در بکارگیری بعضی روشها سقط جنین تحقق می­یابد و اثر بعضی از روشها صرفاً جلوگیری از انعقاد نطفه در رحم است. بنابراین از آنجا که نوع اثرگذاری و نحوه کارکرد و کاربرد و عوارض و پیامدهای روشهایی معمول در جلوگیری از بارداری مختلف و متفاوت است، شرط اصلی برای اظهار نظر فقهی یک فقیه که آشنایی دقیق با موضوع و حکم با تمام خصوصیات باشد نیاز است.

نظریه اکثر فقها با استناد به آیات و روایات و سیره عملی اهل بیت (علیهما السلام) به گونه­ای است که انگیزه افزایش جمعیت مسلمانان مانع از جواز پیشگیری از بارداری نشده، جواز محدود کردن تولد فرزند منجر به فعل جراحی مانند نظر به عورت، سقط جنین یا نقص عضو نگردد. با توجه به اینکه می­توان مسأله را با رجوع به رساله­های علمیه و استفتائات مراجع به تفصیل پی گرفت، در این مقام، از باب نمونه به دیدگاه برخی از فقها در مورد چند مسأله فقهی اکتفا می­شود:

محقق حلی که از فقهای بزرگ شیعه در قرن هفتم است در کتاب مختصرالنافع چندین بار به موضوع عزل- که یکی از راههای جلوگیری از حاملگی زنان است- اشاره نموده، می­نویسد : عزل کردن در عقد متعه حتی بدون اجازه زن جایز است. (مختصرالنافع، محقق حلی، بی تا، ج 2، ص 24).

ادامه مطلب :

از بیان وی می­توان جواز چگونگی کنترل و کاهش جمعیت در فقه اسلامی را استفاده کرد، نکته آنکه این جواز و مواردی از این دست در حکم توصیه به کاهش جمعیت نیست. در این زمینه می­توان به سخن شیخ مفید نیز توجه کردکه چنین اظهار کرده است: « وَ لیسَ لاحدان یعزل الماء عَن زوجه حره الا ان ترضی منه بذالک» ؛ هیچ مردی حق ندارد عزل کند، مگر آنکه همسر وی رضایت داشته باشد. (المقنعه شیخ مفید، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، 1413، ص516) .

گرچه ظاهر کلام شیخ مفید دلالت بر حرمت عزل در فرض مذکور است، اما می­توان از این حکم، جواز اصل عزل و جلوگیری از حاملگی را که نتیجه­ای جز کاهش زاد و ولد و کنترل جمعیت و تنظیم خانواده ندارد به دست آورد، زیرا مشروط کردن این عمل بر رضایت زن مخالفتی با صحت و در بعضی موارد با ضرورت آن ندارد. به این ترتیب، بر اساس فتوای فقها راه کنترل جمعیت- گرچه با روش طبیعی عزل و با شرایط خاص- مسدود نیست.

بر همین اساس تفسیر سخن شیخ طوسی درباره حکم عزل و جلوگیری از بارداری و حاملگی زن به سبب مردش، که چنین آورده است : «برای مرد کراهت دارد که بدون رضایت زن خود عزل کند و اگر انجام داد ترک فضیلتی کرده است. البته، در هنگام عقد اگر شرط کرد یا عقد دائم نبود، دیگر کراهت ندارد. (النهایه، شیخ طوسی، انتشارات هجرت، قم، ص359).

در این قسمت به نقل چند نمونه از استفتائات و فتاوای علمای معاصر شیعه پیرامون کنترل جمعیت و تنظیم خانواده و  استفاده از روشهای جلوگیری از جمعیت پرداخته می­شود:

1- بستن لوله­های رحم برای جلوگیری از حامله شدن چه صورتی دارد؟

اگر موجب نازایی دائمی نشود و ضرر به مزاج نرساند و همراه یا مستلزم محرم خارجی نشود، اشکال ندارد. (استفتائات امام خمینی(ره) قم، جامعه مدرسین، 1422 ق، ج 3، ص 283، س9).

2- آیا برای زنی که سالم است، جلوگیری از بارداری بطورموقت از طریق به کارگیری وسایل و مواردی که از انعقاد نطفه جلوگیری می­کنند، جایز است؟

اگر با موافقت شوهر باشد، اشکال ندارد. ( اجوبه الاستفتائات للخامنه­ای، (فارسی ) ، قم، دفتر مقام معظم رهبری،1424، ه.ق.س227).

3- بستن مجرای تناسلی مرد و زن برای عقیم شدن چه حکمی دارد؟

قطع رگ و عقیم شدن نقص است. و جایز نیست انسان خود را عقیم و ناقص کند. برای کنترل موالید راههای دیگر هست، مثل عزل نطفه و … که شرعاً بی اشکال است. و همین طور است نسبت به بانوان، بلی، بستن لوله­ها به نحو موقت با رعایت مسائل محرم و نامحرمی مانعی ندارد. (جامع المسائل للفاضل(فارسی)، قم، انتشارات امیرقلم، ج1، ص458، س1746).

4- با توجه به لزوم کنترل جمعیت (منظور دوران کنترل در ایران ضروری بود، می­باشد) آیا بستن لوله­های رحم در خانم­ها اشکال دارد؟

برای مدت موقت مانعی ندارد. (جامع المسائل للفاضل (فارسی)، ج1،ص458، س1745).

5- آیا اسلام با رشد جمعیت موافق است؟

اسلام موافق با رشد جمعیت است از نظر اینکه آمار مسلمانان هرچه بیشتر باشد دلیل بر عظمت و قدرت آنها است. ولی در برخی از شرایط خاص به عنوان آن شرایط موافق با رشد جمعیت نیست. (همان، س1747).

6- آیا مصرف قرص­های ضدحاملگی جهت پیشگیری از بارداری بلامانع است؟

در صورتی که ضرر قابل ملاحظه­ای نداشته باشد و همسر راضی باشد، مانعی ندارد. (همان، ص610، س1764).

استفتائات بسیاری نظیر سؤال­های فوق در فقه اسلامی وجود دارد که به نظر می­رسد می­توان با  استفاده از مجموع آنها گفت :

پیشگیری از بارداری و استفاده از روشها و وسایل مذکور که در نهایت به آماده شدن زمینه­های موقت کاهش و کم شدن تعداد جمعیت خانواده و جامعه منجر خواهد شد مانعیتی نداشته، مورد قبول فقهاست و در موارد خاصی که منجر به عقیم شدن مادر یا سقط جنین می­شود، سلامت مادر و کودک هدف اصلی از منع است، نه توجه به مقوله جمعیت، چنین برداشتی از دیدگاه فقها همان نظریه کنترل جمعیت است (درحالی که به زودی توضیح داده خواهد شد که مراد، تنها نظریه اعتدال است).

 

ادامه دارد….

 

موضوعات: گلچین  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...