نقش استخاره در انتخاب همسر

بسیاری از خانواده‌ها برای ازدواج پسر و دختر استخاره می‌کنند. اگر خواستگاری برای دخترشان آمد یا برای پسرشان به خواستگاری رفتند استخاره می‌نمایند. از این رو، مناسب است اندکی هم دربارۀ استخاره بحث کنیم.

قبلاً باید این مطلب را یادآور شویم که جای استخاره بعد از مرحلۀ تحقیق و بعد از مشاوره است. دختر و پسر و خانوادۀ آنها برای شناخت همسر باید به تحقیق و کنجکاوی بپردازند و اگر بازهم تردید دارند با یک یا چند نفر افراد مطلع و مورد اعتماد مشورت نمایند. اگر به نتیجه رسیدند اقدام نمایند. استخاره جایی است که از راه تحقیق و مشورت به جایی نرسند و کاملاً متحیرند، در چنین موردی می‌توانند به استخاره متوسل شوند.

در احادیث به دو نوع استخاره اشاره شد است:

نوع اول این که انسان در هنگام تصمیم‌گیری دربارۀ کارهای مهم دو رکعت نماز بخوانند، بعد از نماز دست به دعا بردارد و از خداوند متعال بخواهد که آنچه خیر و مصلحت اوست پیش بیاورد و وسیله‌اش را فراهم سازد. این نوع استخاره در واقع نوعی دعاست و در همه حال حتی بعد از تحقیق و مشورت هم مطلوب می‌باشد. مخصوصاً در امر ازدواج که امری مهم و سرنوشت‌ساز است در هر حال خوب است انسان از خداوند متعال طلب خیر کند.

در احادیث چنین آمده که امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ برای استخاره دو رکعت نماز می‌خواند و در تعقیب نماز صد مرتبه می‌گفت: أَسْتَخِیرُالله. بعد از آن این دعا را می‌خواند:«أَللّهمَّ اِنّی قَدْ هَمَمْتُ بأَمْرٍ قَدْ عَلِمْتَهُ فَأِنْ کُنتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ خیرٌ لی فی دینی و دُنیایَ و آخِرَتی فَیَسِّرْه لی وَ اِنْ کُنْتَ تعلم أنّه شَرٌّ لی فی دینی و دُنیایَ و آخِرَتی فَاصْرفْهُ عنّی، کَرِهَتْ نَفْسی ذلِکَ اَمْ أَحبَّتْ، فَاِنَّکَ تَعْلَمُ و لاأَعلَمُ و اَنْتَ علاّمُ الْغُیُوب». بعد از آن تصمیم می‌گرفت و وارد عمل می‌شد(مکارم الاخلاق، ص 369).

خدایا می‌خواهم فلان کار را انجام دهم که تو می‌دانی، اگر صلاح دین و دنیا و آخرت مرا در این کار می‌دانی وسیله‌اش را برایم فراهم ساز و اگر می‌دانی که برای دین و دنیا و آخرت من بد است مرا از آن باز بدار، چه کراهت داشته باشم چه علاقه، زیرا تو مصالح واقعی را می‌دانی ولی من نمی‌دانم و تو علام الغیوب هستی.

نوع دوم استخاره‌ای است که تعیین تکلیف می‌کند. در این جا به دو نوع آن اشاره می‌شود:

نوع اول ـ استخارۀ ذات الرقاع:

حضرت صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: وقتی خواستی کاری انجام دهی شش قطعه کاغذ تهیه کن، در سه عدد آنها بنویس: بِسْمِ الله الرَّحمنِ الرّحیم خِیَرَةٌ مِنَ الله الْعَزیزِ الْحَکیم لفلان بن فلانة. «و به جای فلان به فلانه نام استخاره کننده و مادرش را بنویس» و بعد از آن بنویس: افعل. و در سه عدد دیگر بنویس: بِسْمِ الله الرَّحمنِ الرّحیم خِیَرَةٌ مِنَ الله الْعَزیزِ الْحَکیم لفلان بن فلانة. «و به جای فلان به فلانه نام استخاره کننده و مادرش را بنویس» و روی همان کاغذها بنویس: لاتفعل. آن گاه این شش قطعه کاغذ را زیر سجاده‌ات بگذار. بعد از آن دو رکعت نماز بخوان. بعد از فراغ به سجده برو و در حال سجده صد مرتبه بگو: اَسْتَخیرُ الله بِرَحْمَتِهِ خِیرة فی عافِیَةٍ ـ بعد از آن بنشین و بگو: اَللّهُمّ خِر لی فی جَمیعِ أُموری فی یُسْرٍ مِنْکَ و عافِیَةٍ ـ آن گاه کاغذها را بر هم بزن و یکی یکی بیرون بیاور، پس اگر سه کاغذ پشت سر هم «إِفْعَلْ» آمد آن کار را انجام بده که خوب است. و اگر سه کاغذ پشت سر هم «لاتَفْعَلْ» آمد، آن کار را ترک کن. و اگر یکی از کاغذها افعل بود و کاغذ دیگر لاتفعل، تا پنج کاغذ بیرون بیاور اگر إفعل بیشتر بود آن را انجام بده و اگر لاتفعل بیشتر بود آن را ترک کن. دیگر احتیاجی به کاغذ ششم نداری(همان، ص 371).

نوع دوم ـ استخاره با قرآن:

راوی می‌گوید به حضرت صادق ـ علیه السلام ـ عرض کردم گاهی قصد دارم کاری انجام دهم و از خدا هم طلب خیر نموده‌ام ولی چیزی به نظرم نمی‌رسد، در این صورت آیا این کار را انجام دهم یا ترک نمایم؟ شیطان در حال نماز از همۀ حالات به انسان دورتر می‌باشد، هنگامی که در حال نماز هستی هر چه به ذهنت آمد انجام بده. قرآن را بگشای و در اولین آیه‌ای که چشمت به آن رسید توجه کن و آنچه را به قلبت الهام شد انجام بده.

به هر حال استخاره ـ چنان که از نامش پیداست ـ یک نوع دعا و طلب خیر است. انسان در حال تحیّر و بلاتکلیفی دست به دعا بر می‌دارد و از قادر متعال مسئلت می‌کند که آنچه را که به صلاح دین و دنیا و آخرت اوست پیش بیاورد و وسیله‌اش را فراهم سازد. آن گاه با توکل به خدا و امید استجابت دعا خودش را از بلاتکلیفی نجات می‌دهد و وارد عمل می‌شود. در چنین حالی باید مطمئن باشد که آنچه به صلاح واقعی دنیا و آخرت اوست پیش خواهد آمد.

درخاتمه باز هم یادآور می‌شویم که تحقیق و مشورت طبعاً بر استخاره تقدم دارد، اگر نتیجۀ تحقیقات شما خوب بود وارد عمل شوید و لازم نیست استخاره کنید. بعضی مردم عادت دارند در هر کاری به استخاره توسل جویند، در صورتی که گاهی استخاره‌های بی‌مورد باعث سرگردانی و مانع عمل می‌شود.