خدمات فرهنگی آل بویه به ایرانیان:

از جمله حکم رانان دانشمند آل بویه، عضد الدوله بوده است. که در ادامه ی سیاست توجه به علما، حقوقی برای فقها، محدثان و پزشکان، مهندسان، ریاضی دانان و… مقرر کرده بود و قسمتی از قصر خود را به دانشمندان اختصاص داده بود. هم چنین در قصر بزرگ خود در شیراز، کتابخانه ای دایر کرد و زمانی که به بغداد رفت، آن کتابخانه را نیز با خود، بدان جا منتقل نمود.

شرف الدوله فرزند عضد الدوله، به هیات و نجوم، علاقه ی زیادی داشت و به همین سبب، رصدخانه ی معروف بغداد را با همکاری ویجن (بیژن) بن رستم که در هندسه و هیات، سرآمد بود، بنا کرد.

افزون بر این، عصر آل بویه، عصر کتاب و کتابخانه بود. کافی است بدانیم که تعدادی از کتاب های مهم شیعه در همین دوران، تالیف شده اند مانند کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق، و الاستبصار و تهذیب الأحکام شیخ طوسی، که هر سه از کتب اصول چهارگانه شیعه به شمار می روند. در این دوران بود که شیخ صدوق از قم به ری پایتخت آل بویه دعوت شد. و اکنون مزار وی زیارت گاه شیعیان است.

در این دوره می توان کتابخانه های زیر را یاد کرد: کتابخانه ی حبشی، فرزند معز الدوله در بصره که دارای پانزده هزار جلد کتاب بوده است.

کتابخانه ی ابوالفضل بن عمید، وزیر دانشمند رکن الدوله در ری تعداد کتاب های این کتابخانه، بیش از صد بار شتر بود که در علوم و فنون مختلف، نوشته شده بود.

از دیگر کتابخانه های مهم، کتابخانه ی صاحب بن عباد بود که کتاب ها به بیش از صد بار شتر می رسید. هم چنین ابومنصور بن مافنه، کتابخانه ای در فیروزآباد دایر کرد که هفت هزار جلد کتاب داشت.

((و سلطان محمود غزنوی پس از تصرف ری، تمام این کتابخانه ها را آتش زد.))

ظهور دولت قدرت مند آل بویه در ایران و عراق، در کنار دو دولت بزرگ و قدرت مند دیگر شیعه، یعنی حَمدانیان و فاطمیان، زمینه های رشد و توسعه و بالندگی را فراهم کردند، به طوری که مسکویه از اوضاع و شرایط به وجود آمده، به «زنده شدن علم» تعبیر کرده و سجستانی، آزادی عقیده را آن اندازه بیان می کند که علمای هر فرقه بدون ترس می توانستند به بیان عقاید خود بپردازند. در ادامه با برخی از دانشمندان شیعه، و علومی که به اعتراف دانشمندان غرب، ریشه و بن مایه ی علوم امروزی است آشنا خواهید شد.
عزیزان می دانیم که اهل بیت علیهم السلام منشا علم حقیقی هستند و شاگردان مکتب اهل بیت با ورود به حوزه علم دگرگونی و تحول عظیمی در علوم مختلف ایجاد نمودند. ایرانیان نیز که شیفته علم بودند، در سطح وسیعی، به کشف و فهم علم اقدام کردند. و ضمن دریافت علوم از دانشمندان مسلمان، خود نیز منشا خدمات بسیاری در حوزه های متفاوت علوم قرار گرفتند. از جمله:
علم دستگاه های مکانیکی (عِلمُ الحِیَل): ابوالعز بن اسماعیل بن رزاز جَزَری (وفات ۶۰۲ ق) سازنده رباط انسان نما و به این علت او به عنوان پدر علم مهندسی رباتیک جهان شناخته می‌شود.

شیمی و ابزارهای آن: جابر بن حیان ملقب به پدر علم شیمی شاگرد امام صادق علیه السلام، هم چنین على بن رین طبرى(وفات 246 ق)، استاد زکریاى رازی

فیزیک وشعب مختلف آن: شیخ بهایی، که کتابی به دست خط او در موزه شهر برلین هست. که به زبان ساده فرضیه نسبیت انیشتن را 350 سال قبل از او بیان نموده است. او سرعت صوت را به دقت می دانسته است و نشان آن مسجد شاه اصفهان و تکرار صدا در زیرگنبد است.

حساب و هندسه، جبر و مقابله، مثلثات: خواجه نصیر طوسی، ریاضی دان و منجم بزرگ شیعه که ایرادات اصل پنجم اقلیدس را برطرف نمود. و این کوشش خواجه توسط ریاضی دانان بزرگ ادامه یافت ادوارد پوکوک ریاضی دان انگلیسى رساله خواجه را در این مورد به لاتین ترجمه کرد.

غیاث الدین جمشید کاشانی کاشف عدد پی با چند صد رقم اعشار، یکى از مهم ترین آثار وی مفتاح الحساب است.

طب عمومی، جراحی، تشریح، طب بالینی، چشم پزشکی، آسیب شناسی: رسالة ذهبیة که منسوب به امام رضا (علیه السلام) است و گفته اند آن را براى مامون خلیفه نوشته اند و حاوى پندها و اشارت طبى و مسایل مربوط به تغذیه است.

در میان نخستین پزشکان برجسته سده هاى نخست اسلامى باید به على بن رین طبرى که کتاب فردوس الحکمة او اثرى جامع درباره فنون پزشکى و حاوى شرح بیماری ها و مداواى آن ها است. مباحث مربوط به طب عمومى و چشم پزشکى و دندان پزشکى و حتى بیطارى یا دام پزشکى از جمله فصول مهم این کتاب است.

داروشناسی و داروسازی (قرابادین، ادویه ی مفرده، مرکّبه، نباتی، حیوانی و معدنی): کتابى تحت عنوان طب الائمه توسط ابو عتاب عبدالله و حسین پسران بسطام بن سابور الزیات در سده 3 ق نوشته شده که به خواص خوراکی ها و ادویه نیز پرداخته است. ابو على سینا نیز بخش هاى مهمى از کتاب قانون خود را به داروشناسى اختصاص داده است. کتاب دوم و پنجم قانون به ترتیب درباره داروهاى مفرد و مرکب است.

فیزیولوژی (وظایف الاعضاء): رساله ذهبیه منسوب به امام رضا علیه السلام شامل 14 فصل در وظایف الاعضاء حفظ الصحة اندام ها تدوین شده است.

آسمان شناسی(علم الفلک)، ستاره شناسی، حرکات اجرام سماوی، جوشناسی، رصد و زیج: منجمینى هم چون احمد بن عبدالله حبش حاسب مروزى و ابوالعباس احمد بن محمد بن کثیر فرغانى. آثار فرغانى در اروپاى قرون وسطى بسیار مورد نظر بوده است. تحقیقات انجام یافته تا کنون نشان می دهد که قبل از ابن سینا کسى ابتکاری را در ساختن ابزار اندازه گیرى نجومی به کار نبرده است. او در اندازه گیرى، خط مستقیم مدرج را جایگزین دایره مدرج کرده است که بدین وسیله تقسیمات جزیی تر و دقیق ترى را روى آن می توان انجام داد. هم چنین ابوریحان بیرونی ٧٠٠ سال قبل از نیوتن جاذبه زمین را با محاسبات دقیق ریاضی آن بیان کرده است.

الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمومنین و الائمه المعصومین علیهم السلام سپاس پروردگار عالمیان را که ما را از متمسکین به ولایت امیر المومنین و ائمه علیهم السلام قرار داد.

به مناسبت ایام عید سعید غدیر، بزرگ ترین عید الهی و به شکرانه نعمت ولایت مولی الموحدین علی ابن ابیطالب علیه السلام جا دارد که ما ایرانیان مانند اجداد گران قدر خویش قدردان این موهبت الهی باشیم. و در بزرگداشت غدیرخم و مناسبت های دیگر مذهبی کوشش نماییم. و پیام غدیر را به نسل های بعد از خود برسانیم. در این جا به برخی از آداب عید سعید غدیر اشاره می کنیم: لباس نو پوشیدن و عطر زدن، عیدی دادن، شادی نمودن و شاد کردن دیگران، صله رحم به خصوص دیدار و اکرام سادات، برپایی جشن و نذری دادن، چراغانی درب منزل و محل کار و…

صفحات: 1 · 2 · 3 · 4