با کسى بنشینید که …

از نکاتی که حکیمان و عالمان الهی، نسبت به آن توصیه و تأکید دارند، مجالست داشتن و همنشینی با علماست؛ به طوری که حتی در انتخاب محل زندگی جایی را برگزینیم که با یک عالم مرتبط باشیم.
در نصایح لقمان علیه السلام به فرزندش آمده است:
یَا بُنَیَّ جَالِسِ الْعُلَمَاءَ وَ زَاحِمْهُمْ بِرُکْبَتِکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحْیِی الْقُلُوبَ بِنُورِ الْحِکْمَةِ کَمَا یُحْیِی الْأَرْضَ بِوَابِلِ السَّمَاء (۱)؛ پسرکم! با دانشمندان همنشینى کن و زانو به زانوى ایشان بنشین که خداى عز و جل دلها را به پرتو حکمت زنده مى‏کند، همچنان که زمین را با باران آسمان زنده مى‏فرماید. (۲)
گاهی اوقات ممکن است شخصی خود را متدین و آگاه بداند و از روی اشتباه خود را بی نیاز از مصاحبت علما بپندارد و خود را محروم نماید.
از امیر المؤمنین علیه السلام روایت است که:
صاحب العقلاء، و جالس العلماء، و اغلب الهوى، ترافق الملأ الأعلى. (۳)
مصاحبت کن با عقلا، و همنشینى کن با علما، و غلبه کن بر هوس و هوا، تا این که رفیق گردى با ملأ أعلى؛ یعنى اگر این کارها را بکنى، رفیق و همراه گردى با ملأ أعلى یعنى گروه بلند مرتبه که ملائکه باشند یا انبیا و اوصیا و اولیا صلوات اللّه علیهم. (۴)
«آیت الله العظمی بهجت» می فرمایند:
«از واضحات است که خواندن قرآن در هر روز، و ادعیه مناسبه اوقات و امکنه، در تعقیبات و غیر آنها؛ و کثرت تردد در مساجد و مشاهد مشرفه؛ و زیارت علما و صلحاء و همنشینی با آنها، از مرضیات خدا و رسول (صلوات الله علیه و آله) است و باید روز به روز، مراقب زیادتی بصیرت و انس به عبادت و تلاوت و زیارت باشد.
و بر عکس، کثرت مجالست با اهل غفلت، مزید قساوت و تاریکی قلب و استیحاش از عبادت و زیارات است؛ از این جهت است که احوال حسنه حاصله از عبادات و زیارات و تلاوتها، به سبب مجالست با ضعفا در ایمان، به سوء حال و نقصان، مبدل می شوند؛ پس، مجالست با ضعیف الایمان- در غیر اضطرار و برای غیر هدایت آنها- سبب می شود که ملکات حسنه خود را از دست بدهد، بلکه اخلاق فاسده آنها را یاد بگیرد:
جالسوا مَنْ‏ یُذَکِّرُکُمُ‏ اللَّهَ‏ رُؤْیَتُهُ وَ یَزِیدُ فِی عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُکُمْ فِی الْآخِرَةِ عَمَلُهُ (۵)؛ [بنشینید با کسى که دیدن او شما را به یاد خداوند اندازد و زبان او در علم شما بیافزاید، که خوف خداوند در دل شما زیاد شود و عمل او شما را راغب به آخرت کند.]» (۶)
آیت الله العظمی بهجت در توصیه هایی به استاد جواد فروغی می فرمایند:
«…و نیز توصیه می نمایم به تحصیل علوم و معارف از همان راهی که علمای سلف رضوان الله علیهم تحصیل می نمودند به تعلم علوم و دراسات حوزه های علمیه و همنشینی و معاشرت با علمای وارسته و مهذب که با اعتقادات صحیح و کسب پختگی لازم از مضلات و ناپختگی ها به دور بمانید، با رعایت ترتیب در تحصیل و استفاده از نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و مجمع البیان…» (۷)

صفحات: 1 · 2 · 3

متولد چه سالی هستید؟
متولد ۱۳۱۱
شما از اول ساکن قم بودید؟
بله از اول ساکن قم بودم , بیش از ۴۰ سال همسایه‌ی آیت الله بهجت بودم.
به عنوان شخصی که حدود ۴۰ سال همسایه آیت الله بهجت بوده است بفرمایید که رفتار ایشان با شما به چه صورت بود؟
آقا خیلی انسان با محبتی بودند و همواره نسبت به خانواده ما لطف داشتند. گاهی اوقات اگر می‌خواستند چیزی به ما بدهند و یا هدیه کنند شخصاً می‌آمدند درب خانه ما به ما می‌دادند، حتی به همسرشان یا علی آقا یا کس دیگر نمی‌دادند که، خودشان هر چیزی که می‌خواستند بدهند می‌آوردند.
روزی بنده هر روز به علت مشغله شغلی مجبور بودم که بروم ساوه و شب‌ها بر می‌گشتم منزل، من ناچار بودم روزها آنجا بمانم. یک روز که ظاهراً نرفته بودم زنگ خانه به صدا در آمد رفتم دم در دیدم آقاست. ادای احترام کردم، سلام کردم بعد فرمودند چرا سر قبر پدرت نمی‌روی؟ ایشان پدر من رو می‌شناخت.

در اوایل انقلاب رجال سیاسی هم چون آیت الله خامنه‌ای هم به ایشان سر می‌زدند و وقتی می‌آمدند کوچه بسته می‌شد و نمی‌گذاشتند کسی وارد کوچه شود البته آن زمان‌ها آیت الله بهجت زیاد معروف نبود ولی مقام معظم رهبری حتی در آن زمان‌ها به ایشان سر می‌زدند
ایشان به آقای افتخاری که می‌آمدند منزل آقا فرمودند، در تشییع جنازه‌ی عیال اول من نماز بخوانند آقا از در منزل جنازه را تشییع کردند تا حرم، نماز بر ایشان خواندند، بعد من عرض کردم حاج آقا شما تشریف ببرید منزل و به کارهایتان برسید، فرمودند نه هستم. حتی ایشان به اینجا بسنده نکردند و آمدند قبرستان قم نو، باز عرض کردم به حاج آقای افتخاری که حاج آقا شما از آقا خواهش کنید که آقا تشریف ببرند. آقای افتخاری به آقا عرض کردند و ایشان فرمودند نه من حالا هستم. و این عبارت را فرمودند که ۴۰ ساله که من در همسایگی این خانواده هستم هنوز صدای این خانم را نشنیدم و من معتقدم این بانوی مکرمه جزء شهدا محسوب خواهد شد.
در مورد فروش خانه‌تان به کسانی که متقاضی این خانه بودند بفرمایید.
اغلب این متقاضیان از مریدان آیت الله بهجت بودند بسیاری از مریدان آقا، دلشان می‌خواست خانه ما را بخرند که همسایه آقا باشند. می‌گفتیم برای چه می‌خواهید این خانه را از ما بخرید؟ می‌گفتند مثلاً می‌خواهیم بیشتر آقا رو ببینیم، زیارت کنیم و دلمون می‌خواهد در همسایگی ایشان باشیم. گفتم خب منم دلم می‌خواهد این افتخار را داشته باشم. حتی می‌دانید وقتی آقا می‌خواست از منزل بیرون بیایند، قبل از اینکه از منزل بیرون بیاد جمعیت زیادی توی کوچه می‌ایستادند. وقتی آقا بیرون می‌آمد همراه آقا جمعیت هم به سمت مسجد حرکت می‌کرد.
من یک خواهر زاده‌ای دارم که ساکن تهران است، آقا به ایشان محبت داشتند خواهر زادم نقل می‌کرد که من از منزل شما بیرون آمدم، و وارد کوچه ارک شدم دیدم آقا دارند به سمت مسجد حرکت می‌کنند و جمعیتی هم همراهشان هست. برای اینکه خودم را به ایشان برسانم و سلامی عرض بکنم، به سرعت رفتم به سمت ایشان وقتی به نفر آخر جمعیت رسیدم که حالا فاصله‌ام با آقا زیاد بود، آقا فرمودند جعفر آقا رسیدن به خیر! بدون اینکه صورتشان را برگردانند عقب متوجه حضور من شده بودند. من همین‌طور با فاصله‌ای که داشتیم جواب دادم و تشکر کردم.

ادامه »

شیوه آیت‌الله بهجت ره در ماه رمضان

از ویژگی‌های برجسته این عبد صالح خدا، حضرت آیت‌الله‌العظمی بهجت قدس‌سره، عبادت‌های خالصانه و شب‌زنده‌داری‌های عاشقانه او به‌خصوص در ماه مبارک رمضان بود؛ بدین جهت برای آگاهی بیشتر از این مرجع عظیم‌الشأن جهان تشیع گفت‌وگویی را سایت رسانیوز با حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی بهجت، فرزند آن استاد فرزانه، انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم:

حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره انسانی بسیار متواضع بودند، مقداری درباره تواضع و فروتنی ایشان بفرمایید.
آقا هر وقت مجلسی می‌رفت، بی‌سروصدا این کار را انجام می‌داد و تا کسی بلند نشده، سریع می‌رفت و یک گوشه‌ای می‌نشست.
آیا ایشان موت اختیاری داشتند؟
موت اختیاری حالتی است که برخی می‌توانند برای مدتی از بدنشان فاصله بگیرند، ولی اشراف به بدن دارند؛ اولین شخصی که این حالت آیت‌الله بهجت قدس‌سره را بیان کرد، حضرت امام خمینی رحمه‌الله بود که به فرزند خود حاج آقا مصطفی رحمه‌الله گفت. اما خود آیت‌الله بهجت قدس‌سره افراد را از بیان این سخنان در مورد خودشان منع می‌کردند.

آیا معظم‌له در ماه رمضان به درس و یا تفسیر آیات قرآن برای طلاب می‌پرداختند؟
ایشان هرگز به گفتن تفسیر نمی‌پرداخت، ولی تدبر در قرآن را در سحرها و بین‌الطلوعین داشت؛ در ماه رمضان در میان روز هم تدبر در قرآن داشتند.
حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره چه آدابی را در شب‌های قدر رعایت می‌کردند؟
ایشان در شب‌های قدر ادعیه وارده در آن شب‌ها را مراعات می‌کرد و شب‌های قدر را که بیدار می‌ماند قرآن سر می‌گرفت. البته ایشان قرآن سر گرفتن را مخصوص شب قدر نمی‌دانست و معتقد بود که خیلی از عبادت‌ها وجود دارد که به‌جهت اینکه نوشته است در فلان زمان آن را باید به‌جا آورد، ما خود را از آن محروم می‌کنیم، لذا در وقت شدت و گرفتاری‌ها قرآن به‌سر گرفتن را توصیه می‌کرد و در ایام دیگر همانند شب‌های جمعه خود نیز مشغول این امر می‌شد.
علاوه‌براین، ایشان شب‌ها قبل از خواب حدیث کساء را حتماً قرائت می‌کردند و همچنین با وضو به بستر خواب می‌رفتند و بعدها که به‌جهت مشکلات نمی‌توانستند وضو بگیرند با تیمم می‌خوابیدند و بعضی شب‌هایی را که می‌خواستند احیا بگیرند یک مقداری استراحت می‌کرند و سپس بلند می‌شدند و می‌فرمودند که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، حسنین علیهما‌السلام را شب زودتر می‌خواباندند تا قبل از نیمه‌شب برای احیا بیدار شوند.

طریقه عزاداری ایشان در شب ضربت خوردن و شهادت حضرت علی علیه‌السلام به چه نحوی بود؟
آیت‌الله بهجت قدس‌سره در تمام ایام وفیات کارش این بود که زیارتی را از آن حضرت به‌جا بیاورد، ایشان علاوه‌براین، زیارت می‌کرد، منتهی در زیارتش احوالات مخصوصی داشت که گاهی با حزن و اندوه همراه بود و شب‌هایی که وفات بود هنگامی که برای شام می‌آمد برای بچه‌ها داستان‌های تاریخی که در این زمینه داشت ـ همانند شیوه شهادتی که در روایات آمده بود ـ را نقل می‌کردند و در چشمانش اشک جمع می‌شد و از دشمنان اهل‌بیت علیهم‌السلام تبری می‌جستند، درحالی‌که در شب‌های معمولی ممکن بود با برخی از بچه‌ها شوخی کند.

صفحات: 1 · 2

یک متخصص پوست و مو با تاکید بر اینکه آفتاب سوختگی می‌تواند منجر به سرطان پوست شود، گفت: زنان، کودکان و افرادی که پوست سفید دارند باید بیشتر از دیگران خود را از قرار گرفتن در برابر آفتاب ایمن کنند.

دکتر سیدحسن اعتمادزاده در گفت‌وگویی، با بیان اینکه رده‌ای از بیماری‌ها ممکن است با قرار گرفتن در معرض نور خورشید تشدید یا ایجاد شوند، گفت: آکنه و اگزما از جمله بیماری‌های پوستی است که با آفتاب و گرما تشدید می‌شوند.
وی تصریح کرد: تابش آفتاب به تنهایی می‌تواند مشکلاتی مانند لک آوردن پوست، حساسیت به نور خورشید، کهیر آفتابی و آفتاب سوختگی ایجاد کند. به عنوان مثال افرادی که مدت طولانی با لباس‌های آستین کوتاه رانندگی می‌کنند، ممکن است دچار آفتاب سوختگی شوند که بسیار هم شایع است.
این متخصص پوست و مو با تاکید بر اینکه آفتاب سوختگی چه به صورت تاول یا آزردگی پوست ممکن است منجر به سرطان پوست شود، افزود: گرما به عنوان عامل کمکی نیز می‌تواند مشکلات پوستی ایجاد کند.
اعتمادزاده تشدید جوش جوانی و اگزما در برابر آفتاب را در تمام افراد به صورت عام دانست و گفت: استفاده از عینک آفتابی، ضد آفتاب و کلاه برای افرادی که در معرض آفتاب قرار دارند به ویژه زنان که زمینه لک‌آوری را دارند، توصیه می‌شود. کودکان نیز پوست حساسی دارند و باید نکات لازم حفاظت در برابر آفتاب رعایت شود.
وی با اشاره به اینکه سفید پوست‌ها، پوست حساس‌تری دارند در پایان خاطر نشان کرد: افرادی که به طور معمول کمتر در معرض نور خورشید قرار دارند باید زمانی که به مسافرت می‌روند و بیشتر از همیشه زیر آفتاب قرار دارند، نکات لازم را رعایت کنند.

اصول خوردن ماهی و میگو را رعایت کنید

مصرف زیاد لیموترش و انواع ترشی‌ها با ماهی برای سرد مزاجان توصیه نمی‌شود
اصول خوردن ماهی و میگو را رعایت کنید
بسیاری از خانواده‌های ایرانی با شروع فصل گرما از خوردن ماهی اجتناب می‌کنند و این غذا را مخصوص فصل سرد سال می‌دانند؛ در حالی که متخصصان طب سنتی غذاهایی که با ماهی تهیه می‌شوند را ویژه فصل گرم معرفی و مصرف آن را توصیه می‌کنند. اما سوال اینجاست، دیدگاه طب سنتی در مورد آبزیانی مانند میگو، ماهی و اشپل (تخم ماهی) چیست و به چه دلیل بر مصرف ماهی در فصول گرم سال سفارش شده است .

دکتر سیدرضا رضایی دریاکناری پزشک و متخصص طب سنتی ایران می‌گوید: از نظر طب سنتی، چون ماهی طبع سردی دارد و مزاج این فصل گرم است، مصرف انواع ماهی‌ها به صورت کبابی یا بخارپز یا غذاهایی که با ماهی تهیه می‌شود همچون قلیه ماهی و ماهی شکم پر می‌تواند مزاج بدن را متعادل سازد، ضمن این که گوشت ماهی علاوه بر مقوی و مغذی بودن در مقایسه با گوشت قرمز و مرغ بسیار سهل‌الهضم و سبک بوده و بسرعت جذب می‌شود. این متخصص در پاسخ به این پرسش که ماهی‌های جنوب که در آب شور پرورش می‌یابند در مقایسه با انواعی که در آب شیرین رودخانه و دریای شمال رشد می‌کنند، آیا گوشت‌شان طبع متفاوتی دارد می‌گوید: هر چه شوری آب بیشتر شود سردی ماهی کمتر می‌شود و هر چه آب سردتر شود بر سردی ماهی افزوده می‌شود.
ماهی را با مصلحاتش بخورید!
متخصصان تغذیه خوردن ماهی با لیموترش را توصیه می‌کنند چون نه‌تنها لیمو طعم بهتری به گوشت ماهی می‌‌دهد بلکه ویتامین C موجود در آن به جذب آهن ماهی کمک می‌کند. دکتر رضایی در این باره می‌گوید: مصرف مقادیر زیاد چاشنی‌هایی چون لیموترش و انواع ترشی‌ها به همراه ماهی به دلیل آن که هردو طبع سردی دارند بخصوص برای سرد مزاجان توصیه نمی‌شود، چون ضمن این‌که سبب بی‌حالی، ضعف و هضم سخت غذا می‌شود، تشدید‌کننده بیماری‌های سرد همچون روماتیسم، آلزایمر، افسردگی و… است . در روایات اسلامی آمده است اگر ماهی بخصوص شب هنگام خورده شود و با مصلحاتش همچون خرما، گردو، عسل، روغن بادام شیرین، کنجد، زنجبیل، آویشن یا به همراه ادویه‌جات با طبع گرم خورده نشود، یکی از عوامل تشدید‌کننده ام‌اس و سکته خواهد بود‌. بهترین چاشنی ماهی آب نارنج و سیر است که هم فواید بی‌شمار و هم طبع گرمی‌ دارند. این متخصص درخصوص مصرف ماهی تن کنسروی به همراه تخم مرغ می‌گوید: در طب سنتی مصرف تخم‌مرغ و شیر و هر گوشت دیگری به همراه ماهی منع شده است، زیرا تولید سودا می‌کند و بر خلق و خوی افراد تاثیر منفی گذاشته و سبب تشدید بیماری‌های مزمن، افسردگی و یبوست می‌شود. در نتیجه ماهی باید در فصل گرما و به همراه مصلحاتش خورده شود. به گفته دکتر رضایی، ماهی برای سردمزاجان یعنی کسانی که پوست سرد و در کل جنب و جوش کمی دارند یا در مجاورت با هوای سرد یا باد کولر دچار سردرد و رخوت می‌شوند مناسب نیست.

ماهی همه بیماری‌ها را درمان نمی‌کند
آبا این درست است که می‌گویند ماهی شانس ابتلا به افسردگی را کم می‌کند، ناراحتی‌های قلبی را کاهش می‌دهد، باعث افزایش قدرت حافظه می‌شود و اگر زنان باردار زیاد ماهی بخورند باعث افزایش هوش فرزندانشان می‌شود؟ دکتر رضایی پاسخ می‌دهد افسردگی و فراموشی در گروه بیماری‌های سرد قرار دارند و اگر هم ماهی با مصلحاتش خورده شود برای این گروه از بیماران مناسب نیست. در مورد بیماری‌های قلبی، اگر مشکلات قلبی در اثر اختلالات ناشی از گرمی مزاج رخ دهد مصرف ماهی توصیه می‌شود، اما در غیر این صورت سردی ماهی خود سست و ضعیف‌کننده قلب خواهد بود که بهتر است در این خصوص میگو و اشپل که طبع گرمی دارند را جایگزین ماهی کرد. اشپل و میگو از تقویت‌کننده‌های حافظه و هوش و التیام‌دهنده افسردگی هستند، اما چون ماهی رطوبت زیادی دارد و تولید‌کننده بلغم است، برای رفع این امراض مناسب نیست‌. بنابراین کسانی که بیماری‌های سرد دارند بهتر است از میگو و تخم ماهی و افرادی که بیماری‌های گرم دارند از ماهی استفاده کنند‌. در طب سنتی مصرف دو بار در هفته ماهی را مناسب و مکفی دانسته‌اند و به گفته دکتر رضایی اگر به هر دلیلی نتوانستید از ماهی استفاده کنید انواع مغزها و روغن کنجد جایگزین خوب ماهی برای دریافت امگا ـ‌3 هستند.
ماهی‌ها خوب و بد دارند
ماهی‌ها هر چه در آب تمیزتری پرورش یابند و جنب و جوش بیشتری داشته باشند، کیفیت بیشتر و بهتری دارند . دکتر رضایی می‌افزاید: ماهی‌های پرورشی که به تعداد زیاد در استخرهای کم وسعت رشد می‌کنند یا ماهی‌هایی که اغلب کف رودخانه، دریا یا اقیانوس بی‌حرکت و ساکن هستند و شنای کمتری می‌کنند یا در آب‌های آلوده به سر می‌برند، در گروه ماهی‌های خوب قرار نمی‌گیرند.
‌ ماهی قزل‌آلای غیرپرورشی که در خلاف رودخانه حرکت می‌کند یا ماهی سفید دریای شمال از بهترین و پر‌جنب و جوش‌ترین ماهی‌های شمال هستند. ضمن این که کیلکا و ساردین نیز به دلیل جثه ریزشان شناگرهای فعالی هستند و در طب سنتی مصرف ماهی‌های ریز برای درمان بیماری‌های زردی و یرقان و اختلالات کبدی بسیار توصیه شده است.

هجوم ارتش بعثی به خاک ایران، عرصه متفاوتی را در قیاس به سایر عرصه های نبرد گشود، عرصه ای که نه با «حمله»، بلکه با دفاع جانانه جوانان کشور، پیروزی جاودانه ای را نصیب ایرانیان کرد.
اما این پیروزی جاودان، ثمره خون شهیدانی است که هر یک با لبیک گویی به ولی فقیه زمان و پیرمراد خود، راهی جبهه ها شدند تا نهال طیبه انقلاب اسلامی را حفظ کرده و به بلوغ برسانند.
شهدا در صحیفه شریف تاریخ دفاع مقدس، هریک برگ زرینی هستند، از این رو، خوانش گفته ها، اندیشه و نگرش شهدا و نیز انتقال آنها به نسل جدید می تواند چراغ راهی برای آیندگان باشد.
نشر شاهد وابسته به بنیاد شهید و امور ایثارگران مجموعه 15 جلدی را با عنوان «گزیده موضوعی وصیت نامه شهدا» منتشر کرده و گروه اجتماعی ایرنا با رجوع به این کتاب و به تاسی از توصیف امام خمینی(ره) از شهدا مبنی بر اینکه «شهدا شمع محفل بشریتند»، به بازنشر گفته ها و اندیشه های زلال آنان پرداخته است.
باشد که با مطالعه آنها، از باده پر از معرفتی که شهدا سرکشیدند، ذره ای نصیب تشنگان رهپو شود:

** شهید حمداد آبروزن
اگر شهید شدم لباس هایم را به فرزندانم بدهید؛ چون لباس سرباز امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و باید به دست بچه هایم برسد.

** شهید حسین آتش بهار
هرچه به تعداد شهیدان افزوده می شود ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نزدیک تر می شود؛ چون که امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در جبهه ها دیده می شود.

** شهید احمد آجرلو
با عرض سلام خدمت امید همه چشم انتظاران؛ «امام زمان (سلام الله علیه)»… از خدا می خواهم که ما را به حال خود وا نگذارد و ما را هدایت کند و شفاعت اهل بیت (ع) را نصیب ما بگرداند و رهبر ما را تا ظهور ولی اش حفظ کند و ما را موفق به جلب رضایت خود کند.

** شهید اسماعیل آخرتی زرنق
با درود فراوان به منجی بشریت، صاحب عدل و عدالت؛ آقا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

** شهید جهانبخش آخری
همه ما مسوول هستیم که این نعمت الهی را تا انقلاب حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) حفظ و نگه داری کنیم.

صفحات: 1 · 2 · 3

سؤال: چرا در موقع گرفتن خورشید و ماه و هنگام زمین لرزه و وزیدن بادهاى وحشت زا و صاعقه ها و صداهاى مهیب آسمانى، باید نماز آیات خواند؟

پاسخ: تشریع نماز آیات در هنگام گرفتن خورشید و ماه دو نکته خاص دارد:
1- بطور کلّى خورشید و ماه و منظومه شمسى در نظر انسانها نظام شگفت انگیزى دارند، خورشید با اشعّه طلایى خود به کلّیّه جانداران و نباتات رشد و نموّ مى بخشد، ماه با گردش منظّم و دقیق خود سیر زمان را اندازه گیرى مى کند و با انوار نقره فام خود از تیرگى شب کاسته، پهنه زمین را براى ما روشن مى سازد.
این آثار مهم، با عظمت شگرفى که آنها دارند، در گذشته در اذهان افراد ظاهر بین اثر گذاشته و در آنها این تصوّر را پیش آورده بود که آنها که بر حسب ظاهر، بر جهان جانداران و گیاهان و جمادات، با عظمت کامل حاکمیّت دارند، در سرنوشت انسان مؤثّر بوده و معبود یا خالق او مى باشند و از همین راه بود که پرستش آفتاب و ماه پیش آمده و عدّه اى به ربوبیّت این اجرام نورانى معتقد شدند و خورشید و ماه را به جاى «خدا» که حاکم مطلق بر تمام عالم هستى است، گذارده بودند.
بزرگترین ضربه اى که قهرمان توحید، ابراهیم (علیه السلام) برعقیده این گروه وارد ساخت، از این راه بود که محکوم بودن این کرات را در برابر نظام و قوانین کلّى جهان به آن ها یادآور شد (1) و افول (غروب نمودن و غایب گشتن) این اجرام درخشان را از انظار، گواه بر محکومیّت آنها گرفت.
زیرا «افول» این اجرام، بزرگترین نشانه محدودیّت آنهاست و موجود محدود و محکوم که خود در چنگال دیگرى است و حتّى در نورافشانى خود بر پهنه هستى اختیارى از خود ندارد، گواه بر عدم ربوبیّت و دلیل بر مخلوق بودن اوست.
کسوف و خسوف (گرفتن خورشید و ماه) نیز نشانه دیگرى از مخلوق بودن و محدود بودن آنها در برابر آفریدگار جهان است و مى رساند که آنان در رساندن فیض و پخش اشعّه و انوار خود به سایر موجودات، کوچکترین اختیارى از خود ندارند و لذا گاهى موجود دیگرى در برابر آنها قدم علم مى کند و آنها را از کار و عمل خود باز مى دارد.
بنابر این کسوف و خسوف خورشید و ماه، بهترین راهنما بر مخلوق بودن و محدودیّت آنها در برابر اراده مطلقى است که بر جهان هستى حکمفرماست. در لحظه اى که ما با حادثه خسوف و کسوف روبه رو مى گردیم - حادثه اى که ما را به محکوم بودن این اجرام در برابر یک اراده قاهر غالب هدایت مى کند، حادثه اى که در دل ما ایمان و اعتراف به آفریدگار ایجاد مى نماید که همه جهان، از آن جمله خورشید و ماه، در قبضه قدرت او هستد - شایسته و لازم است که ایمان قلبى خود را در این لحظه در قابل عمل ریخته، با خواندن نماز آیات و نهادن پیشانى به آستان قدّس پروردگار جهان، عقیده و اعتراف باطنى خود را ابراز نماییم.
چنان که قهرمان توحید حضرت ابراهیم(علیه السلام) پس از آن که از اُفول این اجرام درخشان همان نتیجه را گرفت که ما از گرفتن خورشید و ماه مى گیریم، بلافاصله چنین گفت: «اِنِّى وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذِى فَطَرَ السَّماواتِ وَ الاَرْضَ حَنِیفاً وَ مَا اَنَا مِنَ الْمُشْرِکَینَ; من روى خود را به سوى کسى کردم که آسمان ها و زمین را آفریده، من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم». (2)
2- علاوه بر این، در مواردى که اوضاع تازه و احیاناً وحشتناک و غیر عادّى در آسمان رخ مى دهد، عدّه اى از مردم به یک سلسله امور خرافى پناه برده و این اعمال را در رفع این حادثه مؤثّر مى دانند، اسلام با واجب ساختن نماز آیات به هنگام کسوف و خسوف، مردم را از توجّه به اوهام و خرافات بازداشته و عقول و افکار آنها را به نقطه اى که سرچشمه تمام حوادث گیتى است متوجّه ساخته است. بعلاوه، در برابر این حوادث وحشتناک به انسان آرامش و امنیّت خاطر مى بخشد.
______________________________________
1. سوره انعام، آیه هاى 76 - 78.
2. سوره انعام، آیه 79.

سؤال: چرا ما نماز «ظهر و عصر» و یا «مغرب و عشا» را یکجا و در یک وقت به جا مى آوریم، در صورتى که هریک از این نمازها براى خود وقت خاصّى دارد و پیشوایان بزرگ اسلام هر کدام را در وقت خود - یعنى نمازهاى پنجگانه را در پنج وقت - مى گزاردند؟

پاسخ: جاى بحث و گفتگو نیست که اقامه نماز در پنج وقت و اداى هر نماز در وقت فضیلت خود شیوه پیامبر و پیشوایان دیگر و عموم مسلمانان صدر اسلام بوده و آنان غالباً پنج نماز را در پنج وقت مى خواندند.
در این مطلب سخنى نیست; ولى سخن این جاست که آیا «تفریق» و فاصله افکندن میان نمازها - چنان که بسیارى از فقهاى اهل تسنّن قائل هستند - واجب است یا این که امرى است مستحب و بسان سایر مستحبّات که انسان در فعل و ترک آن مختار است، اجبارى بر یک طرف در کار نیست - اگر چه انجام آنها بطور جداگانه بهتر مى باشد؟
دانشمندان شیعه به پیروى از احادیثى که از عمل پیامبر حکایت مى کند و از روایاتى که از پیشوایان بزرگ اسلام رسیده است و به پیروى از ظواهر آیات قرآن، در تمام اعصار اسلامى، تفریق میان نمازها را مستحب دانسته و به مردم مى گفتند که فاصله انداختن میان نمازها و اقامه هر نمازى در وقت فضیلت خود مستحب و افضل است و در عین حال مى توان این مستحب را ترک نمود و معناى مستحب همین است.
البتّه جمع میان دو نماز، نه به این معنا است که یکى را در وقت دیگرى مى خوانیم، مثلا اگر نماز مغرب و عشا را در سر شب خواندیم، چنین نیست که عشا را در غیر وقت خود به جا آورده باشیم، بلکه هر دو نماز را در وقت مشترک خود گزارده ایم; زیرا از آغاز مغرب تا نیمه شب، وقت هر دو نماز است (جز این که از اوّل مغرب به اندازه سه رکعت، به نماز مغرب اختصاص دارد، و از آخر به اندازه چهار رکعت به نماز عشا; و باقیمانده وقت میان هر دو نماز مشترک است) و ما هر موقع عشا را در کنار نماز مغرب - یعنى اوّل شب - و یا مغرب را در آخر وقت کنار نماز عشا بخوانیم، هر دو را در وقت خود به جا آورده ایم، ولى مستحب است که نمازگزار، نماز مغرب را سر شب و نماز عشا را پس از زوال شفق به جا آورده و اگر کسى این شرط را رعایت نکند، فقط یک مستحب را ترک کرده است.
چرا جمع میان دو نماز جایز است؟
دلیل و گواه ما بر جواز جمع میان دو نماز احادیثى است که از پیشواى ششم حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده است و مرحوم شیخ حرّ عاملى این احادیث را در کتاب خود (1) گرد آورده است.
ولى باید توجّه داشت که تنها محدّثان شیعه نیستند که این احادیث را نقل نموده اند، بلکه محدّثان اهل تسنّن نیز روایات مربوط به جواز جمع میان نمازها را - حتّى در مواقعى که عذرى در پیش نیست - از پیغمبر گرامى اسلام (صلى الله علیه وآله) نقل کرده اند و در حدود ده روایت در کتاب هاى معتبر خود از ابن عبّاس و معاذ بن جبل و عبدالله بن مسعود و عبدالله بن عمر ذکر نموده اند که نقل تمام جزئیّات آنها از حوصله این کتاب بیرون است و فقط به ذکر برخى از آنها اکتفار مى کنیم:
1- محدّث معروف جهان تسنّن، احمد حنبل، در کتاب معروف خود از ابن عبّاس نقل مى کند:«صلّى رسول الله (صلى الله علیه وآله) الظّهر و العصر جمیعاً، و المغرب و العشاء جمیعاً من غیر خوف ولا سفر; رسول خدا (صلى الله علیه وآله) نمازهاى ظهر و عصر، و مغرب و عشا را با هم در یکجا، بدون داشتن عذرى مانند ترس از دشمن و مسافرت به جا آورد». (2)
2- باز همان محدّث از طریق جابر بن زید از ابن عبّاس نقل مى کند: «من با پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) هشت رکعت نماز ظهر و عصر و هفت رکعت نماز مغرب و عشا را یکجا به جا آورده ام» و این حدیث از ابن عبّاس به عبارت هاى گوناگونى نقل شده است.
3- و نیز در کتاب خود از عبدالله شقیق نقل مى کند: «روزى ابن عبّاس براى مردم خطابه اى ایراد مى کرد و سخنرانى او به اندازه اى طول کشید که ستارگان در آسمان پیدا شدند، مردى از «بنى تمیم» برخاست و به عنوان اعتراض گفت: الصّلوة، الصّلوة; اکنون وقت نماز مغرب است و ادامه سخن سبب مى شود که وقت آن سپرى گردد. ابن عبّاس به وى گفت: من به سنّت و روش پیامبر (صلى الله علیه وآله) از شما آشناترم، مى دیدم که پیامبر خدا نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را با هم مى خواند. راوى مى گوید من در این مطلب به شکّ و تردید افتادم، جریان را به ابوهریره گفتم. او گفتار ابن عبّاس را تصدیق کرد». (3)
4- محدّث معروف مسلم بن الحجّاج القشیرى متوفّاى سال 261 هجرى قمرى، یک باب در صحیح خود به عنوان «جمع نماز در حضر» منعقد نموده و چهار روایت در این زمینه که سه روایت از آن به «ابن عبّاس» و یکى به «معاذ بن جبل» منتهى مى گردد نقل نموده است; (4) و مضمون این چهار حدیث با آنچه نقل کردیم یکى است و در این روایات به نکته تازه اى اشاره شده است و آن این که:
وقتى راوى از علّت این جمع مى پرسد، وى در پاسخ مى گوید: «اراد ان لا یحرج امّته; خواسته امّت خود را به زحمت و مشقّت نیفکند».
این تعلیل در روایات شیعه نیز وارد شده است و در روایاتى که از امام صادق(علیه السلام) در این باب نقل شده، این نکته نیز موجود است. (5)
5- روایان این مسأله (جمع میان دو نماز) منحصر به ابن عبّاس و «معاذ» نیستند، «طبرانى» از «عبدالله بن مسعود» نقل مى کند که پیامبر خدا میان نمازهاى ظهر و عصر و مغرب و عشا را براى این که امّت وى به زحمت نیفتند جمع نمود. (6)
عین این مطلب از عبدالله بن عمر نیز نقل شده است; وى مى گوید: «پیامبر در حالى که مسافر نبود، میان دو نماز جمع نمود تا امّت وى در مشقّت نباشند» (7)
اینها قسمتى از احادیثى است که محدّثان اهل تسنّن در کتاب هاى حدیث و تفسیر خود نقل کرده اند و همگى حاکى از این است که جدا خواندن نمازها امرى مستحبى است و اگر روزى دیدیم که مراعات این مستحب به اصل اداى فریضه لطمه مى زند، به دستور خود پیامبر مى توانیم ترک کنیم - یعنى هر دو را با هم به جا آوریم.
امروز در بسیارى از مناطق، وضع زندگى طورى تنظیم شده که مراعات این استحباب، موجب مشقّت شده است و چه بسا سبب مى شود که گروهى از انجام اصل نماز سرباز زنند. در این موقع با الهام گرفتن از راهنمایى خود پیامبر، مى توان براى مراعات «اهم» مسأله تفریق را ترک نموده و هم اکنون بسیارى از فقهاى اهل تسنّن همین نظر را دارند، ولى به ملاحظاتى از اظهار نظر خوددارى مى کنند. (8)
________________________________________
1. وسائل الشّیعه، کتاب صلوة، باب هاى مربوط به وقت نماز (باب 32 و 33)
2. مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 221.
3. مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 251 و قریب به این مضمون را زرقانى شارح کتاب «موطا مالک» در شرح خود ج 1، ص 263، آورده است.
4. صحیح مسلم، ج 2، ص 151.
5. وسایل الشّیعه، کتاب صلوة، ابواب وقت، باب 32، حدیث هاى 2 و 3 و 4 و 7.
6. شرح موطا زرقانى، ص 263.
7. کنز العمّال، ص 242.
8. رسالة الاسلام، سال هفتم، شماره 20، ص 156.