بهترین اسوه و الگوی رفتاری برای ما انسان‌ها، ائمه اطهار(علیهم‌السلام) هستند. آن بزرگواران نیز همانند دیگران در زندگی با مشكلاتی روبرو می‌شدند، ولی با برخورد كریمانه و صبورانه که نشان‌گر گذشت و صبر این امامان بود، با مشکلات کنار می‌آمدند.
توجه به اخلاق کریمانه امام حسن(علیه‌السلام) در زمینه صبر برای همه درس آموز است. از آن‌جا که لازمه تربیت، صبر است و متاسفانه بسیاری از پدر و مادرها در مسائل خانوادگی تحمل ندارند و زود عصبانی می‌شوند، تربیت فرزندان به خوبی انجام نمی‌شود؛ در حالی كه برای تربیت فرزندان باید بسیار صبر و حوصله داشت. هم‌چنین مهربانی امام حسن(علیه‌السلام) مثال زدنی است، با همه مهربان بودند از جمله زیر دستانشان و حتی با دشمنانشان با مهربانی و عطوفت رفتار می‌کردند.
«انس‌بن‌مالک» مى‌گوید: «روزی در محضر امام بودم که یکی از کنیزان ایشان با شاخه گلی در دست وارد شد و آن گل را به امام تقدیم کرد، حضرت گل را از او گرفت و با مهربانی به او فرمود: برو تو آزادی، من که از این رفتار حضرت شگفت‌زده بودم، گفتم: «ای فرزند رسول خدا، این کنیز تنها یک شاخه گل به شما هدیه کرد. آن‌گاه شما او را آزاد می‌کنید؟!» امام در پاسخ فرمود: «خداوند بزرگ و مهربان به ما فرموده است: «وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلي‏ کُلِّ شَيْ‏ءٍ حَسيباً ‏[نساء/ 86] و چون به شما تحیّت و درودی گفته شد، شما تحیّتی نیکوتر از آن یا همانند آن را بگویید، که بی‌تردید خداوند حسابرس همه چیز است». سپس فرمود: « پاداش در برابر مهربانی او نیز آزادی‌اش بود».[1]
درسیره تربیتى امام حسن(علیه‌السلام) مسائل تربیتى و نکات‌ریز، روان‌شناختى قابل توجه‌‌اى دیده می‌شود که می‌‏تواند به عنوان الگو و روش صحیح تعلیم و تربیت کودکان مطرح شود.
امام حسن مجتبى(علیه‌السلام) همان شخصی است که در دامان رسالت تربیت یافته است، پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)در مورد وى فرمود: «حسن پسر من است، او از من است، او نور چشم من و روشنایى قلب من می‌‏باشد، او میوه جان من است، او سید و آقاى جوانان اهل‌بهشت است، او حجت خدا بر امت من می‌‏باشد، دستورات او دستورات من و سخن او سخن من است، کسى که از او پیروى کند، از من است و کسى که با دستورات او مخالفت کند از من نیست».[2]
اخلاق نیکوی وی‌ و خصلت‌های‌زیبای ایشان چنان می‌درخشد که حتى دشمنانش را نیز به اعجاب و تحسین واداشته است. «ابن‌حجر‌عسقلانى» از دانشمندان اهل سنت می‌‏نویسد: «هنگامى که حسن بن على(علیه‌السلام) از دنیا رفت، یکى از دشمنان سرسخت آن حضرت، در تشییع جنازه او گریه مى‏‌کرد. حسین بن على(علیه‌السلام) به او گفت: «تو با آن همه اذیت و آزار و مخالفت که در مورد برادرم روا مى‌‏داشتى باز هم گریه مى‌‏کنى؟» او گفت: «من به کسى بدى مى‌‏کردم و آزارش مى‏‌دادم که صبورتر و حلیم‌‏تر از این کوه‌ها بود».[3]
از منظر امام حسن مجتبى(علیه‌السلام) پدر و مادر در شکل‏‌گیرى شخصیت فرزندان اساسى‌‏ترین نقش را دارند، به همین خاطر آن حضرت به مردى که در مورد خواستگاران دخترش از آن حضرت نظرخواهى مى‌‏کرد، به نقش پدر آینده و مدیر خانواده اشاره کرده و فرمود: «براى همسرى دخترت، مردى با تقوا و مؤمن برگزین، زیرا اگر او دختر تو را دوست بدارد وى را احترام خواهد کرد و اگر خوشایند او نباشد، به وى ظلم نمى‏‌کند».[4]
امام حسن مجتبى(علیه‌السلام) در مورد اهمیت تربیت معنوى و روحى مى‏‌فرماید: «تعجب مى‌‏کنم از فردى که در غذاى جسمانى خود فکر مى‏‌کند(که سالم و بهداشتى و پاکیزه باشد) اما در غذاى روح و جان خویش نمى‏‌اندیشد».[5]
از این حدیث یاد می‌گیریم، هم‌چنان که برای بهداشتی بودن غذایمان فکر می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم میکروب‌ها به بدن‌مان نفوذ کند، در مورد اخلاق و رفتار و افکارهای زشت نیز باید این‌گونه باشیم، چرا که اخلاق زشت و ناپسند، مانند میکروب می‌باشد وقتی در روح روان ما نفوذ کند روح‌مان را دچار آلودگی‌ها می‌کند‌ و آثار خیلی بدی در روح‌مان خواهد داشت؛ درنتیجه باید به این اهمیت بدهیم و نگذاریم روح و روان‌مان آلوده چنین خصایص و افکار زشتی شود.
از موفق‌‏ترین شیوه‏‌هاى تربیتى امام، تشویق و ترغیب افراد است. این شیوه محرکى بسیار قوى در تغییر رفتار به سوى اهداف مطلوب تربیتى است. نقل شده روزى آن حضرت غلام جوانى را دید که ظرف غذایى را در جلوی خود دارد، او لقمه‌ای از آن مى‏‌خورد و لقمه دیگر را به سگى که نزدیک او نشسته بود مى‏‌داد. امام حسن(علیه‌السلام) پرسید: «چرا چنین مى‏‌کنى؟»
پسر نوجوان پاسخ داد: من خجالت مى‌‏کشم که خودم غذا بخورم و این سگ گرسنه بماند.
حضرت خواست که به این غلام مهربان، پاداشى نیکو عنایت کند به این جهت او را به خاطر این عمل نیک، از مولایش خرید و آزاد کرد و باغى را که در آن کار مى‏‌کرد خریده و به او بخشید».[6]
درنتیجه: برای اینکه بتوانیم از وقت‌مان استفاده کافی داشته باشیم و همه خطاها را تجربه نکنیم، بهتر است از الگوی‌های رفتاری امامان‌مان مخصوصاً امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) برای تربیت فرزندان و برای سعادت و خوش‌بختی خودمان به کار بگیریم.

——————————————————–
پی‌نوشت
[1]. المناقب، ج 4، ص 18.
[2]. بحار الانوار، ج 28، ص 39.
[3]. تهذیب التهذیب، ج 2، ص 259.
[4]. مکارم الاخلاق، ص 233.
[5]. بحارالانوار، ج 1، ص .218
[6]. البدایة و النهایه، ج 8، ص 38.