کرامت انسانی در قرآن

قرآن کریم آیه ی یی دارد که از کرامت انسان سخن می گوید: «وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنىِ ءَادَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فىِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلىَ‏ كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلا» [اسراء/۷۰]
«و محققا ما فرزندان آدم را بسيار گرامى داشتيم و آنها را (بر مركب) در برّ و بحر سوار كرديم و از هر غذاى لذيذ و پاكيزه آنها را روزى داديم و آنها را بر بسيارى از مخلوقات خود برترى و فضيلت كامل بخشيديم» [۱]
توجه: خداوند در این آیه، روزی دادن بنی آدم و سوار شدن آنها را بر مرکب به خدا نسسبت می دهد. این از آن جهت است که اراده ی انسان به اراده ی خدا بستگی دارد.
چنانکه خداوند در آیه دیگری می فرماید: «وَ عِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَ يَعْلَمُ مَا فىِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَ لَا حَبَّةٍ فىِ ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَ لَا رَطْبٍ وَ لَا يَابِسٍ إِلَّا فىِ كِتَابٍ مُّبِين» [انعام/۵۹]
«و كليدهاى خزائن غيب نزد اوست، كسى جز او بر آن آگاه نيست و نيز آنچه در خشكى و درياست همه را مى‏داند و هيچ برگى از درخت نمى‏افتد مگر آنكه او آگاه است و نه هيچ دانه‏ اى در زير تاريكى‏هاى زمين و نه هيچ تر و خشكى، جز آنكه در كتابى مبين مسطور است» [۲]
آیه دارد می گوید: حتی افتادن برگ از درخت را خدا می داند، چه برسد به چیزهای بزرگتر، هیچ چیزی چه کم و چه زیاد، چه غیب و چه آشکار در این دنیا از احاطه ی خداوند به دور نیست.

اما توضیح آیه ی اول
خداوند در این آیه می فرماید: ما انسان را گرامی داشته و او را اشرف مخلوقات قرار دادیم. با اراده و اختیاری که به او دادیم هم در زمین می تواند سیر کند هم در دریا (با ماشین در خشکی و با کشتی در دریا) و این سیر در دریا و خشکی، او را به غذاهای پاکیزه و لذیذ که در حقیقت ما به او عطا کردیم؛ رهنمون می شود.
اما کرامت انسان که باید آن را حفظ کند؛ باید و نبایدهایی هم دارد.
آیه اشاره داشت که ما از غذاهای پاکیزه روزی انسان کردیم، این غذای پاکیزه، تلاش و کوشش پاکیزه را می طلبد و از اینجاست که پای باید و نباید به وظایف انسان باز می شود.
اراده و اختیار انسان او را به تکلیفهایی که خداوند برایش تعریف کرده است؛ فرا می خواند. خداوند می فرماید: «وَ مَا خَلَقْتُ الجْنَّ وَ الْانسَ إِلَّا لِيَعْبُدُون» [ذاریات/۵۶] «و جن و انس را جز براى اينكه مرا بپرستند نيافريديم» [۳]
هدف خدا از خلقت آفرینش انسان و جن این بوده که در جهت پرستش او گام بردارند و کرامت انسان در پرتو این پرستش به مرحله ی طهور و بروز خودش می رسد.
حضرت امام موسی کاظم (علیه السلام) در حدیثی بهشت خداوندی را بهای این کرامت می داند: «إنَّ أبدانَکُم لَیس لَها ثَمَنٌ إلّا الجَّنه؛ فَلا تَبِیعُوها بِغِیرِها. [۴] بهای بدن شما و وجود شما جز بهشت نیست، به کمتر از آن نفروشید.
پس آن کرامت انسانی که خداوند برای ما ترسیم کرده؛ عبادت و پرستش او، و در نهایت بهشت اوست.

نتیجه گیری
خداوند در قرآن تصریح می کند که ما انسان را تکریم نموده و بر بقیه موجودات برتری دادیم.
طبعا این مقام شامخ یک تکلیفها و باید و نبایدهایی را می طلبد.
قرآن هدف از آفرینش انسانی که خداوند به او کرامت داده را؛ عبادت و پرستش خدا می داند.
امام کاظم (علیه السلام) بهای این کرامت انسانی را بهشت دانسته و ما را از انتخاب گزینه ی دیگر (جهنم) بر حذر می دارد.

پی نوشتها
[۱] ترجمه الهی قمشه ی، ص ۲۸۹
[۲] همان، ص ۱۳۴
[۳] ترجمه انصاریان، ص ۵۲۳
[۴] تحف العقول، ص ۴۱۰