روزه‌داری برای بیماران قندی که با رژیم غذایی درست قند خون خود را کنترل می‌کنند، بسیار مفید است.

دکتر اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران به دیابتی‌هایی که می‌خواهند روزه بگیرند می‌گوید: «بهتر است افراد مبتلا به دیابت قبل از روزه‌داری، آمادگی لازم برای این کار را کسب کرده و پیش از شروع ماه رمضان، قند خونشان را در محدوده طبیعی کنترل کنند، چرا که اگر قند خون در حد طبیعی کنترل نشده باشد، فرد دیابتی هم نمی‌تواند روزه بگیرد.»
دکتر رجب می‌افزاید: «مقدار قند خون در حد طبیعی 60 تا 140 میلی‌گرم درصد است و توصیه می‌شود میزان قند خون ناشتای فرد دیابتی بین 90 تا 130 بوده و دو ساعت پس از صرف غذا نیز قندشان بیش از 180 نباشد. با این توضیح اگر قند خون فرد در این محدوده قرار نداشته باشد، نمی‌تواند روزه بگیرد و ابتدا باید این مشکل را برطرف کند.»
به گفته وی، افراد مبتلا به دیابت که قند خونشان بیشتر از حد طبیعی است، بیمارانی که دچار عوارض دیررس دیابت مانند مشکلات چشمی یا قلبی و عروقی هستند و همچنین کسانی که در کنار دیابت، فشارخون بالایی نیز دارند بهتر است روزه نگیرند.
دکتر رجب ضمن بیان این‌که افراد دیابتی که از آموزش‌های لازم برخوردار شده‌اند به خوبی قادرند تشخیص دهند آیا می‌توانند روزه بگیرند یا خیر، می‌گوید: «روزه‌داری برای بیمارانی که تحت درمان با انسولین هستند توصیه نمی‌شود، اما در صورتی که چنین افرادی تمایل زیادی به روزه گرفتن داشته باشند، حتما باید ابتدا با پزشک معالج مشورت کرده و در شرایطی خاص زیر نظر پزشک می‌توانند روزه بگیرند.»
روزه‌داری و درمان با داروهای خوراکی
علاوه بر دیابتی‌هایی که با انسولین درمان می‌شوند، گروهی از بیماران هم از داروهای پایین آورنده قند خون استفاده می‌کنند. بنابراین لازم است شرایط روزه‌داری برای این گروه از بیماران نیز توضیح داده شود.
دکتر رجب در مورد این بیماران می‌گوید: «لازم است این افراد با پزشک معالج خود مشورت کنند؛ در واقع اگر قند خون آن‌ها در حد طبیعی کنترل شده و همچنین دچار افزایش وزن نیز باشند، روزه‌داری حتی می‌تواند به کنترل قند خونشان کمک کند.»
افراد مبتلا به دیابت که قند خونشان بیشتر از حد طبیعی است، بیمارانی که
دچار عوارض دیررس دیابت مانند مشکلات چشمی یا قلبی و عروقی هستند
و همچنین کسانی که در کنار دیابت، فشارخون بالایی نیز دارند بهتر است
روزه نگیرند
رئیس انجمن دیابت تاکید می‌کند: «بیمارانی که از داروهای خوراکی استفاده می‌کنند، باید دقت داشته باشند در صورت روزه‌داری میزان داروها هم تغییر می‌یابد و به همین دلیل توصیه می‌شود حتما با مراجعه به پزشک و زیر نظر او، مقدار مناسب دارو را مصرف کنند.»
به گفته وی، روزه‌داری نه‌تنها موجب کاهش کالری دریافتی می‌شود، بلکه حتی شیوه زندگی افراد را نیز تغییر خواهد داد؛ به طوری که افراد در روزهای معمول سه تا پنج وعده غذا مصرف می‌کنند و در ماه رمضان طی روز اصلاً غذایی نمی‌خورند. بنابراین کاملا طبیعی است که میزان داروی مصرفی هم باید تغییر کند.

کنترل بهتر قند خون با روزه
گروهی از بیماران دیابتی بدون دارو و با استفاده از رژیم غذایی مناسب و فعالیت جسمی قند خونشان را کنترل می‌کنند که طبق نظر متخصصان روزه‌داری زیر نظر پزشک معالج برای این گروه از افراد مناسب است.
دکتر رجب نیز با اشاره به بیمارانی که از دارو استفاده نمی‌کنند، توضیح می‌دهد: «روزه‌داری برای افرادی که با تغذیه مناسب و فعالیت جسمی، قند خونشان را کنترل می‌کنند می‌تواند به کنترل بهتر قند خون کمک کرده و در این زمینه موثر باشد. در واقع پس از گذشت هشت ساعت که فرد روزه‌دار غذایی مصرف نمی‌کند، بدن برای تامین گلوکز مورد نیاز از ذخایرش استفاده می‌کند؛ به طوری که ابتدا از ذخایر قندی کمک می‌گیرد سپس از ذخایر چربی و به همین دلیل ممکن است وزن فرد کاهش یابد.»
به گفته وی، کاهش وزن عامل موثری برای کنترل بهتر قند و همچنین فشارخون به حساب می‌آید و می‌توان گفت روزه گرفتن برای این گروه از بیماران دیابتی مناسب است.
مراقب تغذیه خود باشید
با این‌که در ماه رمضان معمولاً تعداد وعده‌های غذایی کاهش می‌یابد، ولی متأسفانه در ایام روزه‌داری، به علت کاهش فعالیت جسمی و همچنین پرخوری، افراد زیادی با مشکل افزایش وزن روبه‌رو می‌شوند. بنابراین متخصصان توصیه می‌کنند هر دو تا سه روز یک بار وزن خود را اندازه‌گیری کنید تا به موقع از بروز این مساله پیشگیری شود.
دکتر رجب درباره انتخاب مواد غذایی مناسب در ماه رمضان به بیماران دیابتی توصیه می‌کند: «هنگام سحر بهتر است از غذاهایی استفاده کنید که بیشتر حاوی مواد غذایی دیر جذب و کربوهیدرات‌ها باشد؛ به عنوان نمونه نان، برنج و… انتخاب مناسبی است. علاوه بر این، مصرف مقدار کافی میوه و سبزیجات را نیز فراموش نکنید، چون این خوراکی‌ها فیبر زیادی داشته و به همین دلیل موجب می‌شود قند خون دیرتر افزایش یابد.»
بیمارانی که از داروهای خوراکی استفاده می‌کنند، باید دقت داشته باشند در صورت روزه‌داری میزان داروها هم تغییر می‌یابد و به همین دلیل توصیه می‌شود حتما با مراجعه به پزشک و زیر نظر او، مقدار مناسب دارو را مصرف کنند
رئیس انجمن دیابت با تاکید بر اهمیت مصرف مایعات، توضیح می‌دهد: «میوه‌ها و سبزیجات نیز حاوی مقداری آب است، ولی مصرف مقدار کافی مایعات را نیز نباید نادیده بگیرید.»
وی با تاکید بر این که پرخوری هنگام افطار کار اشتباهی است، توصیه می‌کند: «بهتر است هنگام افطار از مواد غذایی شیرین و شیرینی‌هایی مانند زولبیا، بامیه، حلوا و… کمتر استفاده شده یا اصلاً آن‌ها را مصرف نکنید. همچنین خوب است هنگام افطار، ناگهان مقدار زیادی غذا نخورده و افطار را در دو یا سه نوبت میل کنید. در طول این ماه مصرف غذاهای پرچرب را نیز کاهش دهید و فعالیت جسمی را فراموش نکنید.»
رئیس انجمن دیابت ایران تاکید می‌کند: «هنگام روزه‌داری هم حتما باید قند خونتان را کنترل کنید و بویژه به یاد داشته باشید حدود ساعت 13 تا 15 قند خون نباید کمتر از 70 میلی‌گرم درصد باشد.»
آن چه که بیماران دیابتی روزه‌دار باید بدانند
فرهاد رجب پور، مدیر آموزش و پژوهش بنیاد بین‌المللی پیشگیری و کنترل دیابت می‌گوید: یکی از خطرناک‌ترین عوارض بیماری دیابت افت قند خون و همچنین افزایش قند خون است. از دست دادن آب بدن نیز از جمله عوارض روزه داری برای بیماران دیابتی است.
وی خاطرنشان کرد: خطر افت قند خون در بیماران دیابتی تیپ یک در ماه رمضان 4 تا 7 برابر بیشتر می‌شود ولی در بیماران دیابتی تیپ 2 این میزان به 7 تا 8 برابر می‌رسد.
وی در خصوص مزایای روزه داری برای افراد دیابتی یادآور شد: روزه داری سبب بهبود هموگلوبین می‌شود که به دنبال آن قند خون نیز بهتر کنترل می‌شود.
مدیر آموزش و پژوهش بنیاد بین‌المللی پیشگیری و کنترل دیابت اظهار کرد: بیمارانی که قبل از ماه رمضان دچار افت شدید قند خون، افت هوشیاری و کنترل نامناسب قند خون می‌شوند در زمره بیماران پرخطر هستند. کنترل قند خون به این معنی است که قند خون یک روند ثابت داشته باشد زیرا نوسانات قند خون سبب تشدید عوارض دیابت می‌شود.
رجب پور ادامه داد: بیمارانی که قبل از ماه رمضان مبتلا به “کمای هیپرگلیسمی” می‌شوند، بیمارانی که دچار بیماری‌های حاد قلبی- عروقی، فشار خون، صرع کنترل شده، عوارض کلیوی پیشرفته، تشنج و اختلالات شناختی شده‌اند و همچنین زنان باردار نیز جزو گروه پرخطر دیابت هستند. بیماران پرخطر نباید اقدام به روزه داری کنند مخصوصا اگر به دنبال افت قند خون یکی از عوارض بروز پیدا کند.
افراد دیابتی اموزش دیده کمتر دچار افت قند خون می‌شوند
وی تصریح کرد: افراد دیابتی هم از نظر ترکیبات رژیم غذایی و هم از نظر مصرف داروها باید آموزش کافی و لازم را فرا گیرند زیرا مطالعات نشان داده است افراد دیابتی آموزش دیده نسبت به افراد آموزش ندیده، 4 برابر کمتر دچار افت قند خون می‌شوند.
رجب پور خاطرنشان کرد: افراد دیابتی در ماه مبارک رمضان برای جلوگیری از افت قند خون 20 درصد از میزان انسولین خود را کاهش دهند.
افرادی که در ماه رمضان در طول روز قند خون کمتر از 60 دارند همچنین قند
خون کمتر از 70 در ساعات اولیه روزه داری نباید اقدام به روزه گرفتن کنند
وی گفت: افرادی که دیابت کنترل شده و ورزش منظم دارند و هم چنین کسانی که برای کنترل قند خون خود فقط از"مت فورمین” استفاده می‌کنند جزو افراد کم خطر دیابتی در روزه داری محسوب می‌شوند.
رجب پور بیان کرد: علائم افت قند خون شامل تپش قلب، تعریق، ضعف و خستگی، لرز، سردرد، گیجی، تحریک پذیری و اختلال دید است.
مدیر آموزش و پژوهش بنیاد بین‌المللی پیشگیری و کنترل دیابت عنوان کرد: افراد دیابتی در ماه رمضان سحری را در نیمه شب مصرف نکنند و از خوردن غذاهای چرب، شیرین و سرخ شده نیز پرهیز کنند.
وی با اشاره به اینکه افراد دیابتی باید از سبزیجات و میوه‌جات تازه و آب به مقدار لازم استفاده کنند، اظهار کرد: افراد دیابتی قند خون خود را قبل از سحر، 3 ساعت بعد از آن، قبل از افطار و 3 ساعت بعد از آن اندازه گیری کنند.
رجب پور در خصوص افراد دیابتی که از روزه داری منع شده‌اند، گفت: افرادی که در ماه رمضان در طول روز قند خون کمتر از 60 دارند همچنین قند خون کمتر از 70 در ساعات اولیه روزه داری نباید اقدام به روزه گرفتن کنند.
رجب پور در پایان خاطرنشان کرد: ارزیابی کامل بیمار قبل از شروع ماه رمضان و تشخیص خطرات احتمالی بیماری، بهترین اقدام برای کنترل دیابت است.

فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان