خداحافظ ای ماه غفران و رحمت خداحافظ ای ماه عشق و عبادت
خداحافظ ای دوریت سخت و جانکاه خداحافظ ای بهترین ماه الله

وداع با ماه مبارک به مانند استقبال از آن دارای آداب مخصوص به خود است که علمای علم اخلاق[1] تاکید بسیاری بر انجام آن دارند. در مفاتیح الاعمال شیخ عباس قمی آدابی برای وداع یاد شده و همچنین در صحیفه سجادیه(علیه السلام)[2] نیز دعایی سوزناک برای وداع با این ماه نورانی و پر برکت یاد شده است. به تعبیر مقام معظم رهبری: «دعای چهل‌و پنجم صحیفه سجادیه یک نمونه از دعاهایی است که ائمه به ما یاد داده‌اند که مضمون قابل توجهی درباره اهمیت ماه رمضان دارد… این یکی از نقیصه‌های ماست که دعاها را بدون توجه میخوانیم و معنایش را نمی­فهمیم؛ از بعضی که قادریم معنایش را بفهمیم، تأمل و تدبر نمی­کنیم؛ دعا می­خوانیم حواسمان هم جای دیگری است! در حالی که این دعاها همه دفترهای ارزشمند معرفت و نسخه‌های عشق و محبت است و خیلی چیزها در این دعاهاست که اگر ما به آنها توجه کنیم، می­توانیم آنها را بیاموزیم.»[3]
نکته ای که در هنگام خواندن این دعا مد نظر باید داشت این است که «السلام علیک…» های این دعا را به معنای «خداحافظی» در ذهن داشت، نه مانند اکثر ترجمه های صحیفه که برای السلام علیک ها؛ «سلام بر تو ای ماه…» را ذکر کرده اند.[4]

فرازهایی از این دعای روح بخش را از نظر می گذرانیم:

السّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَكْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ، وَ يَا خَيْرَ شَهْرٍ فِي الْأَيّامِ وَ السّاعَاتِ.
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِيهِ الْ‏آمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِيهِ الْأَعْمَالُ.
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ قَرِينٍ جَلّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً، وَ مَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ.
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ أَلِيفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرّ، وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِياً فَمَضّ‏
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقّتْ فِيهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلّتْ فِيهِ الذّنُوبُ.
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَى الشّيْطَانِ، وَ صَاحِبٍ سَهّلَ سُبُلَ الْإِحْسَانِ‏
السّلَامُ عَلَيْكَ مَا أَكْثَرَ عُتَقَاءَ اللّهِ فِيكَ، وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَى حُرْمَتَكَ بِكَ‏
السّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَمْحَاكَ لِلذّنُوبِ، وَ أَسْتَرَكَ لِأَنْوَاعِ الْعُيُوبِ‏
السّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَطْوَلَكَ عَلَى الْمُجْرِمِينَ، وَ أَهْيَبَكَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ‏
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَيّامُ.
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ كُلّ أَمْرٍ سَلَامٌ‏
السّلَامُ عَلَيْكَ غَيْرَ كَرِيهِ الْمُصَاحَبَةِ، وَ لَا ذَمِيمِ الْمُلَابَسَةِ
السّلَامُ عَلَيْكَ كَمَا وَفَدْتَ عَلَيْنَا بِالْبَرَكَاتِ، وَ غَسَلْتَ عَنّا دَنَسَ الْخَطِيئَات‏
السّلَامُ عَلَيْكَ غَيْرَ مُوَدّعٍ بَرَماً وَ لَا مَتْرُوكٍ صِيَامُهُ سَأَماً.
السّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ، وَ مَحْزُونٍ عَلَيْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ.
السّلَامُ عَلَيْكَ كَمْ مِنْ سُوءٍ صُرِفَ بِكَ عَنّا، وَ كَمْ مِنْ خَيْرٍ أُفِيضَ بِكَ عَلَيْنَا
السّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى لَيْلَةِ الْقَدْرِ الّتِي هِيَ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
السّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَحْرَصَنَا بِالْأَمْسِ عَلَيْكَ، وَ أَشَدّ شَوْقَنَا غَداً إِلَيْكَ.
السّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى فَضْلِكَ الّذِي حُرِمْنَاهُ، وَ عَلَى مَاضٍ مِنْ بَرَكَاتِكَ سُلِبْنَاهُ.

همچنین این غزل حزین از مرحوم صائب تبریزی نیز خواندن دارد:
افسوس که ایام شریف رمضان رفت سی عید به یک مرتبه از دست جهان رفت
افسوس که سی پارۀ این ماه مبارک از دست به یکباره چو اوراق خزان رفت
ماه رمضان حافظ این گله بُد از گرگ فریاد که زود از سر این گله شبان رفت
شد زیر و زبر چون صف مژگان صف طاعت شیرازه جمعیت بیدار دلان رفت
بی قدری ما چون نشود فاش به عالم؟ ماهی که شب قدر در او بود نهان رفت
تا آتش ِجوع رمضان چهره بر افروخت از نامۀ اعمال سیاهی چو دخان رفت
با قامت چون تیر در این معرکه آمد از بار گنه با قد مانند کمان رفت
برداشت ز دوش همه کس بار گنه را چون باد سبک آمد و چون کوه گران رفت
چو اشک غیوران ز سراپردۀ مژگان دیر آمد و زود از نظرآن، جان ِجهان رفت
از رفتن یوسف نرود بر دل یعقوب آنها که به «صائب» ز وداع رمضان رفت
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] . مانند سید ابن طاووس در اقبال الاعمال و میرزا جواد ملکی تبریزی در المراقبات.
[2] . دعای چهل و پنجم: «و كان ‌من‌ دعائه عليه السلام ‌فى‌ وداع شهر رمضان وداع»
[3] . بیانات در روز ۲۹ ماه مبارک رمضان؛ 7 خرداد 1366.
[4] . مقام معظم رهبری: «امام سجاد در دعای وداع ماه رمضان … آن چنان از فراق ماه رمضان می نالد، بارها و بارها بر ماه رمضان درود می فرستد: «السّلام علیک». این جا سلام به معنای بدرود و به معنای خداحافظی کردن با ماه رمضان عزیز و با این روزها و شبهای نورانی است؛ خداحافظی با این قطعۀ بهشتی از زمان عمر ما و از طول دوران سال… است.»(بیانات در خطبه‌های نماز عید فطر؛ 24 آبان 1383.)