هم دنیا و هم آخرت

امام حسن (علیه السلام) در حدیثی می فرماید: «وَ اعْمَلْ لِدُنْیاكَ كَأَنـَّكَ تَعیشُ أَبَدًا، وَ اعْمَلْ لاِخِرَتِكَ كَأَنـَّكَ تَمُوتُ غَدًا» [۱]
«براى دنیایت چنان كار كن كه گویا همیشه زندگى می كنى، و براى آخرتت به گونه اى كاركن كه گویا فردا خواهى مُرد»
حضرت در این حدیث ما را به تلاش و اهمیت دادن، هم به این دنیا و هم به آن دنیا فرا می خواند.
این کلام امام (علیه السلام) به ما درس می دهد: هر چند مشکلات خواهی نخواهی وجود دارند ولی ما باید نیمه پر لیوان را ببینیم. مثبت نگر بوده و با دید باز مسائل را رصد کنیم.
مشکلات زندگی یا از کم کاری خودمان است، که این باید با کوشش دو چندان حلش کرد و نباید با گله و شکایت از زمانه؛ زندگی را بر خود تلخ تر کرد.
یا نه مشکلات از کم کاری انسان نیست و امتحانی از طرف خداوند است. در اینگونه موارد باید تن به تقدیر داد و البته در جهت رفع آن مشکل تا جایی که امکان دارد، تلاش هم داشت.
اسلام هم دنیا را می گوید و هم آخرت
این حدیث پاسخ محکمیست به کسانی که فکر می کنند: پشوایان اسلام فقط امور اخروی را تاکید داشتند، بجا بیاوریم. مطلب به هیچ وجه اینگونه نیست.اتفاقا امام صادق (علیه السلام) در حدیثی به ما گوشزد می کند: «ليس منا من ترک دنياه لاخرته و لا آخرته لدنياه» [۲] «از ما نیست کسی که به خاطر دنیا از آخرت بگذرد وبه خاطرآخرت از دنیا»
تذکر مهم: اینکه امام فرمود: از ما نیست کسی که چنان غرق آخرت شده که دنیا از یادش رفته، این بهانه دست بعضی نباید بدهد که به صرف دیدن افرادی که اهل عبادت و آخرت هستند ولی چنان اعتنای به دنیا ندارند و یا مال و منال زیادی ندارند؛ آنها را نکوهش کنند و سخن امام را در مورد آنان تصدیق کنند.
در حالی که مخاطب حضرت کسانی هستند که در مورد امورات دنیایی یا کاهلند و یا تلاش برای دنیا را، منافی با آخرت میدانند.
اگرتلاش برای دنیا، از حرص و طمع و ظلم به دیگران (دیگران را از میدان رقابت ناجوانمردانه خارج کردن) و …، خالی باشد؛ تلاشی پسندیده است.
باز حضرت در حدیث دیگری این حدیث فوق را بیشتر توضیح می دهد: «لا خير في من لا يجب جمع المال من حلال يکف بها وجهه و يقضي بها دينه و يصل بها رحمه» [۳] «خيري نيست در کسي که دوست ندارد مالي حلالی را جمع کند و به وسيله ي آن آبروي خود را محفوظ دارد و قرض خود را بپردازد و صله ي رحم نمايد»
امام صادق (عليه السلام) در حدیثی دیگر اینگونه می فرماید:«نعم العون علي الاخره الدنيا» [۴] «چه کمک خوبي است دنيا براي تحصيل آخرت»
انسان در زندگی دنیایی خود، باید همیشه خدا را در نظر داشته باشد، کسب و کارش حلال باشد، مقامات دنیایی برایش غرور نیاورد، طوری که اگر رفیقش به او مراجعه کرد، تحویلش نگرفته و سربالا جوابش بدهد و …
قرآن کریم هم می فرماید: خداوند، استفاده نعمتهای دنیایی حلال و پاکیزه را برای شما مباح کرده، سپس قرآن ما را به شکر گزاردن این نعمتها فرا می خواند
فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُون» [نحل/۱۱۴] « پس از آنچه خداوند روزى شما كرده است حلال و پاكيزه بخوريد و نعمت خداوند را سپاس بگزاريد اگر تنها او را مى ‏پرستيد» [۵]
نتیجه گیری
از احادیث پیشوایان معصوم ما بر می آید: انسان باید همتش را هم برای دنیا قرار دهد و هم برای آخرت ،حتی امام صادق (علیه السلام) فرمود: کسی که انجام دادن عبادت و امور معنوی، او را از کار دنیایش بازداشته و کسی که کار کردن و پول درآوردن برای زن و بچه او را از آخرت غافل کند؛ از ما نیست.
خداوند همه را در امور آخرت و دنیا مدد فرماید
پی نوشتها
[۱] بحار الانوار(ط-بیروت) ج ۴۴ ، ص ۱۳۹
[۲] جامع السعادات، ج ۲، ص ۱۹
[۳] اصول کافي، ج ۵، ص ۷۲
[۴] همان
[۵] ترجمه گرمارودی، ص ۲۸۰